| Frazeologia | 2014-03-23 |
| Czy poprawna jest forma ciężki orzech do zgryzienia? | |
| Jest to błąd frazeologiczny. Forma poprawna to twardy orzech do zgryzienia. Czytelna jest podstawa tego frazeologizmu: jeżeli łupina orzecha jest twarda, to wiele trudności sprawia nam jej rozgryzienie i dotarcie do smacznego miąższu. To nie ciężar orzecha sprawia, że mamy problemy z jego rozłupaniem, lecz właśnie jego twardość, co utrwalił związek frazeologiczny. Martyna Karwa |
|
| Ortografia | 2012-01-10 |
| Czy użyta przeze mnie forma jest poprawna: nie zagrodzony parking (razem czy osobno)? | |
| Imiesłowy przymiotnikowe można pisać z nie osobno, jeśli mają one czasownikowy charakter. Musiałabym mieć większy kontekst, żeby to ocenić, ale jest duża szansa, że zapis przez Panią zastosowany jest zupełnie poprawny. Jeśli np. użyła Pani konstrukcji parking nie zagrodzony płotem, to imiesłów jest tu odczytywany jako nazywający (nie)podleganie czynności, a więc pisownia rozdzielna cząstki nie będzie tu uzasadniona, a w mojej opinii nawet wskazana. Jeśli jednak ma Pani problem z rozróżnieniem, kiedy nie trzeba pisać z imiesłowem razem, a kiedy można osobno, najlepiej wybrać pisownię łączną - ona zawsze jest dobra, a przez to bezpieczna. Katarzyna Mazur |
|
| Wymowa | 2011-11-26 |
| Pytanie moje dotyczy akcentu wyrazowego w wyrazie mechanik (zawód) i dopełniaczu tego wyrazu. O ile taki problem nie istnieje w przypadku wyrazu mechanika (nauka), mam wrażenie, że akcent w dopełniaczu wyrazu mechanik 3 sylabę od końca (np. słyszane raz po raz [szukam meCHAnika samochodowego]) brzmi hiperpoprawnie. Taką samą oboczność wymowy zauważyłam w dopełniaczu wyrazu technik (zawód). Proszę o rozwianie moich wątpliwości |
|
| Męskie rzeczowniki technik i mechanik mają w całej odmianie regularny akcent paroksytoniczny, co oznacza, że niezależnie od przypadka, w którym występują, pada on na przedostatnią sylabę, a zatem powiemy w dopełniaczu [nie ma mecha-NI-ka, tech-NI-ka], a także w np. w bierniku [szukam mecha-NI-ka, tech-NI-ka]. Inaczej być nie może. Intuicja Pani nie zawiodła. Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-11-21 |
| Czasem zdarza mi się zapisać zdanie, w którym skrót występuje na końcu. Np. „W szkole skończę przerabiać ten materiał za jakiś miesiąc pewnie (bo jeszcze go nie rozpoczęliśmy). Przyjąłem zasadę, że artykułu będę pisać po kolei, tzn. dział 1., dział 2., itd.” – czy to zdanie jest poprawnie zapisane? Dziwnie by wyglądało "[...] itd..”, ale wolę się upewnić. | |
| W takiej sytuacji kropka kończąca skrót jest jednocześnie kropką kończącą zdanie. Ale ponieważ nie zawsze jest oczywiste, jaka jest rola kropki (czy należy ona też do skrótu, czy nie [jak np. w przypadku skrótu zł]), zaleca się nie kończyć zdania skrótami. Skoro już jednak decydujemy się to zrobić, powinniśmy pisać na końcu zawsze tylko jedną kropkę. Pana zdanie jest napisane prawie dobrze – trzeba by tylko zrezygnować z przecinka przed itd. i poprawić literówkę w słowie artykuł. A przy okazji warto pamiętać o tym, by zadnia skrótem także nie zaczynać, a w związku z tym należałoby rozwinąć skrót np., którym wprowadza Pan zdanie do omówienia. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-10-22 |
| Chciałabym spytać, na jakim etapie jest dyskusja w kwestii odmiany imienia Bruno (Brunona/ Bruna) - podobnie Iwo, Hugo. Znam zasady poprawnej polszczyzny, jednak życie codzienne wymusza uproszczenia, stąd krótsza wersja imienia pojawia się coraz częściej. | |
| Słowniki nadal uznają za poprawne tylko formy Brunona, Brunonie, Brunonowie itd., ale oczywiście nie można wykluczyć, że krótsza forma odmiany zostanie kiedyś, jako wariantywna, zaakceptowana przez językoznawców. Katarzyna Dybała |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-09-29 |
| Czy poprawne jest adresowanie pism do przewodniczącej rady miasta (kobiety) Przewodniczący Rady Miasta... oraz podpisywanie przez nią samą pism np. informacyjnych do radnych z formą Przewodniczący Rady z podaniem jej imienia i nazwiska. Wiem, że należy używać żeńskich, a form męskich używamy wtedy, gdy nie możemy utworzyć żeńskich (np. brzmią śmiesznie). Wiem też, że męskie są bardziej oficjalne. Proszę o pomoc, jak jest poprawnie? Obawiam się, że dysponuję starą wiedzą. | |
| Problem ten wykracza nieco poza zagadnienia językowe. Niegdyś funkcje takie jak dyrektor, prezes, czy właśnie przewodniczący, pełnione były głównie przez mężczyzn, dlatego też utrwaliły się w języku w postaci rzeczowników rodzaju męskiego. Rzeczywiście, są one uznawane za bardziej oficjalne i prestiżowe. W przywołanych sytuacjach poprawne jest użycie formy męskiej, zwłaszcza że mamy do czynienia z pismami o charakterze urzędowym. Forma przewodnicząca również jest poprawna i często używana. Raczej posłużymy się nią w sytuacji mniej formalnej, chyba że dana pani wyraźnie zaznaczy, by zwracać się do niej w ten sposób (np. na oficjalnej stronie warszawskiego urzędu miasta znajdziemy informację o Przewodniczącej [sic!] Rady m.st. Warszawy). Poprawne zatem są obie formy, przy czym, gdy chcemy podkreślić powagę danego stanowiska, raczej użyjemy rzeczownika w rodzaju męskim. Daria Sitko |
|
| Ortografia | 2011-09-29 |
| Jak pisać następujące nazwy? Z małej czy dużej litery: cesarstwo rosyjskie (cesarstwa rosyjskiego), unia brzeska (unii brzeskiej), gubernia chełmska (guberni chełmskiej)? | |
| Wyrażenie cesarstwo rosyjskie możemy zapisać zarówno wielkimi, jak i małymi literami, wszystko zależy od znaczenia, w jakim chcemy go użyć. Jeżeli chodzi o nazwę istniejącego kiedyś państwa, należy wybrać zapis dużymi literami. Jednak możemy posłużyć się tym pojęciem, np. odnosząc się nie do konkretnego państwa, ale ogólnie do ustroju Rosji. Wówczas będzie to nazwa pospolita i zapiszemy ją małymi literami. Z kolei nazwy wydarzeń historycznych można rozpoczynać wielkimi literami ze względów uczuciowych lub dla podkreślenia szacunku. W tym wypadku wybór należy do autora tekstu. Zgodnie z zasadami ortograficznymi możemy napisać Unia Brzeska oraz unia brzeska. Bez wątpienia małych liter użyjemy przy wyrażeniu gubernia chełmska. Jest to bowiem nazwa administracyjna i traktujemy ją tak samo, jak nazwy współczesne (np. województwo śląskie, powiat będziński). Inny zapis będzie niepoprawny. Daria Sitko |
|
| Różne | 2011-08-30 |
| Czy popełnię błąd, gdy powiem lub napiszę duża litera, a nie wielka litera? Czy ta forma jest dopuszczalna, czy błędna? | |
| Poprawnie jest pisać wielką literą i pisać dużą literą, źle zaś *pisać z wielkiej litery oraz *pisać z dużej litery. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-30 |
| Jak napisać: niezakwestionowany czy nie zakwestionowany, nieprzekazanie? | |
| Nie z imiesłowami przymiotnikowymi piszemy zasadniczo łącznie (a więc raczej Niezakwestionowane twierdzenie zostało opublikowane w podręczniku). Gdy jednak zależy nam na podkreśleniu czynnościowego charakteru imiesłowu, można, w uzasadnionych wypadkach, napisać cząstkę nie- łącznie (por. Do tej pory nie zakwestionowane twierdzenie na razie jest obowiązujące). Natomiast nie z rzeczownikami (a właśnie rzeczownikiem jest słowo przekazanie) piszemy razem, czyli nieprzekazanie, ale także niespanie, niemyślenie itd. Oczywiście reguła ta nie obowiązuje np. wtedy, gdy mamy w tekście jakieś wyraźne przeciwstawienie typu nie myślenie, ale spanie – wówczas, jak widać w przykładzie – pisownia nie jest rozdzielna. O szczegółowych zasadach dotyczących zapisywania cząstki nie można przeczytać tutaj oraz tu. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-29 |
| Mam pytanie co do pisowni następujących nazw: Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z Mamą i Tatą” czy też Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z mamą i tatą” lub licheńskie spotkania rodzin „Piknik z Mama i Tatą”, czy w ogóle bez cudzysłowu? Gdy mówi się o tej imprezie, używając tylko słowa piknik – to pisze się je wielką literą i w cudzysłowie? | |
| Nazwy imprez sportowych i religijnych o charakterze indywidualnym, bez względu na zasięg (lokalny, gminny, miejski), jeśli organizatorzy chcą im nadać indywidualną nazwę, piszemy wielką literą, np.: Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z Mamą i Tatą” czy też Licheńskie Spotkania Rodzin „Piknik z mamą i tatą” lub licheńskie spotkania rodzin „Piknik z Mamą i Tatą”. Organizator ma tu głos decydujący. Użycie cudzysłowu to alternatywa możliwa do wykorzystania. Aldona Skudrzyk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-29 |
| Zwrócono mi ostatnio uwagę, że sformułowanie zwracam się z zapytaniem, czy... jest niepoprawny. Czy to prawda? Używałam tej formy głównie w mejlach służbowych. | |
| Jeżeli całe Pani mejle miały dość oficjalny charakter, to i zwrot zwracam się z zapytaniem mógł się w nich pojawić. Mamy w tym bowiem wyrażeniu do czynienia z rzeczownikiem zapytanie, który jest synonimem pytania jako ‘wypowiedzi o charakterze pytającym’ używanym tylko w bardzo oficjalnych sytuacjach (np. przy składaniu interpelacji poselskich, w dyplomacji. I dlatego gdyby korespondowała Pani służbowo z klientem, chcąc mu zaproponować udział w ankiecie, trzeba by było jednak zacząć np.: Zwracam się do Pana z pytaniem, czy zechciałby Pan poświęcić nam chwilę. Użyte w tym kontekście zdanie: *Zwracam się do Pana z zapytaniem, czy zechciałby Pan poświęcić nam chwilę zawierałoby usterkę stylistyczną. Zresztą nawet w bardzo oficjalnej korespondencji z przedstawicielem, wyższym czy niższym rangą, jakiejś firmy, z którą Pani zakład współpracuje, należałoby raczej używać form zwracam się z pytaniem lub po prostu chciałabym zapytać – obie są bardzo grzeczne, ale jednocześnie cechują się odpowiednim stopniem oficjalności. Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-08-29 |
| Chciałabym się spytać dlaczego w zdaniu: Wspierają również akcje społeczne, działając na rzecz ubogich jak Bread of Life oraz Wigilia pod Rondem po wyrazie społeczne stawiamy przecinek? Czy określa to odpowiednia zasada? | |
| Przecinek został tu użyty, ponieważ występuje przed imiesłowem współczesnym działając, a te imiesłowy oddziela się do zdań nadrzędnych przecinkiem. Określa to reguła, która jest dostępna tutaj. Sławomir Duda |
|
| Różne | 2011-08-29 |
| Czym jest zdanie bezpodmiotowe? Czy mówimy tak o zdaniu, w którym nie można wskazać podmiotu? | |
| Dokładnie tak. W zdaniu bezpodmiotowym nie mamy ani podmiotu wyrażonego konkretnym wyrażeniem (tzw. oznaczonego), ani konotowanego końcówką czasownika (dotyczy końcówki czasowników 1. i 2. osoby obu liczb), ani domyślnego (takiego, którego domyślamy się z kontekstu, np. z poprzedniego zdania). Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-08-28 |
| Spotkałem się ostatnio z takim zdaniem: W tym przypadku mogą po nią sięgnąć zarówno dotychczasowi fani „Kronik Wardstone”, jak i ci, którzy spotkają się z tą serią po raz pierwszy. Zastanawiam się, czy jest ono poprawne pod względem interpunkcji. Chodzi mi głównie o przecinek po ci. W Państwa archiwum znalazłem kilka przypadków, jednak nijak nie mogę ich zastosować do tego. Byłbym wdzięczny za odpowiedź (i uzasadnienie) na ten problem. | |
| Po zaimku ci powinien się w podanym zdaniu pojawić przecinek – zaimek ten należy jeszcze do zdania nadrzędnego, ale jednocześnie zaraz po nim zaczyna się – od zaimka który - zdanie podrzędne (dokładniej: podrzędne podmiotowe), które należy oddzielić przecinkiem od wcześniejszego fragmentu. Ponadto nie ma tu warunków do wyrzutni przecinka (zachodzi ona głównie na granicy zdań przy zbiegu zaimka i spójnika lub dwóch spójników). Podsumowując, w przywołanym przykładzie interpunkcja jest wzorcowa. Katarzyna Mazur |
|
| Różne | 2011-08-21 |
| Udało nam się nagrać czy Udało się nam nagrać? Która wersja jest poprawna (chodzi o miejsce zaimka zwrotnego się)? | |
| Zgodnie z zasadami słowo się nie może występować na początku zdania, zaleca się też w miarę możliwości nie stawiać go na końcu (choć czasem – w wypowiedzeniach dwuwyrazowych – jest to nieuniknione, np. Zastanów się!; Rozpadało się itp.). Ponieważ w przytoczonych w pytaniu zdaniach się nie jest ani na pozycji inicjalnej, ani ostatnim miejscu, może Pani bez przeszkód użyć każdego z nich. Oba są poprawne. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-21 |
| Mam wątpliwość dotyczącą pisowni wielką bądź małą literą nazwy członków grupy malarzy zwanej Bractwem św. Łukasza, czyli łukaszowców albo Łukaszowców. W publikacjach na temat tego ugrupowania można znaleźć niekonsekwentną pisownię. Przeważa wielka litera, zdarza się także pisownia wielką literą i dodatkowo w cudzysłowie („Łukaszowcy”). Czy obowiązuje tu jakiś wyjątek albo zwyczaj językowy, który kazałby pisać wbrew regule ortograficznej? Przecież nazwy członków bractw, stowarzyszeń, partii, stronnictw politycznych, organizacji społecznych, członków zespołów artystycznych i sportowych itp. piszemy małymi literami. Jak rozumieć wypowiedź prof. Bańki o członkach zespołu Beatles: „(...) Jeśli mamy na myśli cały zespół, piszemy oczywiście jego nazwę wielką literą, np. Bitelsi, Beatles lub The Beatles. Jeśli zaś myślimy o poszczególnych jego członkach, powinniśmy używać małej litery”? Czy w tym kontekście uzasadnione jest zróżnicowanie pisowni w publikacji, gdzie nazwa łukaszowcy pada dość często i stosowanie małej litery w zdaniach typu „(...)dotarli do Nowego Jorku dwaj łukaszowcy (...)”, a wielkiej, kiedy mamy na myśli dzieła stworzone razem przez członków bractwa: „obrazy Łukaszowców”?. Wydaje mi się, że takie zróżnicowanie nie będzie wyglądało dobrze i czytelnik może odbierać to jako niekonsekwencję i błąd w zapisie. |
|
| Zdecydowanie łukaszowcy. I to niezależnie od tego, czy ma Pani na myśli wszystkich członków stowarzyszenia naraz (np. w połączeniu statut łukaszowców; do grona łukaszowców należeli... – jest to jedyna uzasadniona pisownia, ponieważ nie ma zamiennej ze Stowarzyszeniem św. Łukasza oficjalnej nazwy *Łukaszowcy), czy też np. paru wybranych członków (np. spotkanie z dwoma łukaszowcami). Powoływać się tutaj trzeba na zasadę, o której Pani wspomniała, a mianowicie tę, że nazwy członków grupy, stowarzyszeń itp. zapisujemy małą literą. Problem z The Beatles/Bitelsami/bitelsami jest nieco innej natury. I tutaj wyjaśnienie prof. Bańki jest dla mnie sensowne. Otóż jak łatwo zauważyć, angielska nazwa formacji ma formę liczy mnogiej i przy przeniesieniu na grunt języka polskiego nazwa całej formacji też przyjmie postać liczby mnogiej, przy czym zostanie pominięte pełniące funkcję rodzajnika słowo the. A zatem angielska grupa The Beatles to po polsku grupa Bitelsi. Natomiast pojedynczy członek grupy to bitels, a jeśli mamy na myśli ich np. dwóch, powiemy bitelsi. Tak też podaje np. Mały słownik użycia wielkich liter w polskich tekstach pod redakcją A. Skudrzyk, K. Urban (Kraków 2009). Natomiast niepokojące jest to, co o bitelsie i jemu pokrewnych wyrazach odnotowano w internetowym wydaniu Słownika ortograficznego języka polskiego PWN (2011 r.). Słownik ten nakazuje następującą pisownię: 1) Bitels (pot. o członku zespołu The Beatles) 2) bitels (chłopak naśladujący wyglądem członków The Beatles) 3) Bitelsi (pot. o zespole The Beatles). Myślę, że doszło tu do fatalnej pomyłki, i zdecydowanie odradzam wzorowanie się na wspomnianym wydawnictwie. Reguły ortograficzne są jasne, a ten przykład ewidentnie im przeczy. Nie ma też najmniejszego uzasadnienia dla tego, by z bitelsów robić wyjątek. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Intryguje mnie pytanie, czy poprawna jest forma pewien, czy pewny, np. użyte w zdaniu: Jestem tego pewien/pewny. | |
| Zarówno pierwsza, jak i druga forma są dobre. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Moje pytanie dotyczy odmiany dwóch konkretnych nazwisk, Brud i Bet. Są to dla mnie nazwiska, które można odmieniać, ale wolę się upewnić, czy np. również w takim zdaniu: Mamy zaszczyt zaprosić Annę i Jana Betów oraz Annę i Jana Brudów na uroczystość wręczenia nagród. | |
| Nazwiska te powinno się odmieniać i to dokładnie tak, jak to Pani zrobiła. Katarzyna Mazur |
|
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy dopuszczalne i poprawne językowo są użyte sformułowania typu: w ostatnim okresie czasu; w poprzednim okresie czasu itp. Czy też tylko formy w ostatnim czasie; w poprzednim czasie są poprawne? | |
| Wyrażenie okres czasu jest uznawane za pleonazm, czyli konstrukcję, która niepotrzebnie kilka razy przekazuje tę samą treść. Proszę zauważyć, że okres w użytym tu znaczeniu definiujemy jako ‘pewien wycinek czasu’ i gdybyśmy teraz spróbowali do wyrażenia okres czasu podstawić zamiast słowa okres tę jego eksplikację, otrzymalibyśmy połączenie pewien wycinek czasu czasu. Wyraźnie widać, że mamy tu spory naddatek semantyczny, a co za tym idzie – błąd leksykalny, który jest jednym z typów błędów językowych. Podsumowując – połączenie okres czasu jest uznawane za niepoprawne i zdecydowanie należy go unikać. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Chciałabym zapytać o odmianę imion żeńskich typu Sarah, Hannah. Słowniki i poradniki zgodnie twierdzą, że imiona te, jako zakończone na spółgłoskę, są nieodmienne i można dopuścić jedynie odmianę w języku mówionym. Czy tak jest istotnie, czy może zalecenia się zmieniają? Czy nadal można napisać wyłącznie rozmawiałam z Dinah? | |
| Nic się nie zmieniło w zaleceniach w kwestii, o którą Pani pyta. Oczywiście, może Pani przyjąć w swoich tekstach polską pisownię imion takich jak Sarah czy Dinah i np. zamiast Sarah Connor pisać Sara Connor. Wtedy problem z odmianą znika. Katarzyna Mazur |
|