| Znaczenie | 2011-11-06 |
| Ostatnio w internetowych portalach poświęconych kulturze popularnej coraz częściej widzę słowo protagonista jako synonim słowa bohater (chodzi oczywiście o bohatera książki czy filmu, a nie sprawcę bohaterskich czynów). Przyznam, że razi mnie to w oczy :). Czy użycie w tym sensie słowa protagonista jest prawidłowe? | |
| Znaczenie słowa protagonista nieco się w ostatnich czasach zmieniło. Najnowszy Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN podaje m.in. następującą definicję omawianego wyrazu, notowanego z kwalifikatorem książkowy: ‘najwybitniejszy aktor zespołu lub odtwórca głównej roli w sztuce albo filmie; także: główny bohater książki’. Drugie znaczenie ujęte jest natomiast w definicji ‘bojownik, człowiek walczący o coś’. Jednocześnie ten sam słownik uznaje za niepoprawne posługiwanie się słowem protagonista dla wyrażenia treści ‘człowiek popierający coś’. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-10-22 |
| Problem językowy dotyczy słowa branża, a konkretnie, czy można i należy to słowo stosować w opisie jakiejś części polskiej gospodarki. Na przykład w następującym zdaniu: Utrzymywaniu się zjawiska pracy nierejestrowanej i jej opłacalności dla klientów, inwestorów, pracodawców i pracowników sprzyja ponadto rozdrobniona struktura podmiotów i działalności gospodarczej w branży budowlanej. Pytam dlatego, że spotkałem się z opinią, iż zgodnie z najnowszą „Polską klasyfikacją działalności” (dostępną tutaj), branże nie figurują już w polskiej gospodarce, która podzielona została na sekcje, a te na działy, grupy, klasy i podklasy. Z tego powodu zatem, w tekstach popularnonaukowych powinno się stosować wyłącznie słownictwo zgodne z tym dokumentem, natomiast używanie terminu branża budowlana czy też sektor budowlany jest nieprawidłowe. Czy zgadzają się Państwo z taką argumentacją? | |
| Słowo branża w znaczeniu ‘gałąź handlu lub wytwórczości’ (por. Uniwersalny słownik języka polskiego) może być nadal używane w języku ogólnym i w tekstach popularnonaukowych również. Do stosowania go w tekstach stricte naukowych trzeba w związku z nowymi ustaleniami terminologicznymi w polskim prawodawstwie podchodzić bardziej ostrożnie. Najlepiej podać w przypisie, co będzie w tekście rozumiane pod pojęciem branża, czyli po prostu przepisać jego słownikową definicję. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-09-18 |
| Płeć jest cechą (przymiotem), a nie rzeczą. Nazwy płci prawidłową polszczyzną nazywamy przymiotnikami, a nie rzeczownikami. Prawidłowymi wysłowieniami przymiotnikowymi będzie płeć żeńska i męska, a o osobnikach zwierzęcych samicza i samcza. Rzeczownikami nazywamy rzeczy, a więc w tym przypadku same osobniki danej płci. O innych rzeczach (z wyjątkiem osobników) i działaniach jakąś cechą charakterystycznych dla danej płci wysławiamy się przymiotnikiem, np.: zachowania męskie, działania samicze, odzież męska. Czy tak? | |
| W zasadzie Pani/Pana wywody są trafne, ale koniecznych jest kilka uściśleń. Płcią nazywamy nie tylko cechę danego osobnika. Rzeczownik ten w drugim swoim znaczeniu odnosi się też do ogółu osobników o identycznych właściwościach (por. definicję w Uniwersalnym słowniku języka polskiego. Ponadto przymiotniki męski i żeński mogą być też stosowane nie tylko w kontekście nazw ludzi, ale także przy nazwach innych organizmów, w tym roślin i zwierząt (mówimy np. o kwiatach żeńskich i męskich). Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-30 |
| Zastanawiam się nad użyciem słowa wiodący, które w znaczeniu ‘główny, czołowy’ jest uważane za kalkę z języka rosyjskiego, a tym samym niepoprawne. Stąd moje pytanie: w jakim znaczeniu należy używać wyrażenia wiodący, aby było ono poprawnie zastosowane? | |
| Formy wiodący można użyć (jako imiesłowu czynnego od czasownika wieść) w następujących znaczeniach, 1. taki, który dokądś/gdzieś wiedzie, prowadzi, np. Ta droga wiedzie do sławy; 2. taki, który kogoś/coś prowadzi, np. Najlepszy jest przewodnik wiodący turystów ciekawymi szlakami; 3. taki, który czymś po czymś wiedzie, przesuwa, np. Wiódł palcem po mapie; 4. taki, który coś realizuje, np. To człowiek wiodący spokojne życie. Formy wiodący w znaczeniach, które Pani przywołała, w ogóle nie traktuje się jako regularnego imiesłowu i faktycznie krytykuje się ją jako nieuprawniony rusycyzm. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-28 |
| Autorka jednego z redagowanych przeze mnie tekstów o ogrodach zarzuciła mi, że forma drzewko magnolii jest niepoprawna, twierdząc, że nie powiemy przecież np. drzewko dębu tylko dąb. Nie umiem znaleźć wytłumaczenia takiej formy, będę więc wdzięczna za wyjaśnienie, czy możemy powiedzieć drzewko magnolii, dębu itd. | |
| Forma drzewko magnolii jest poprawna. A wyjaśnienie tego jest następujące: magnolia to wyraz wieloznaczny, czyli polisemiczny, który definiuje się nie tylko jako ‘konkretne drzewo o dużych, białych lub różowych kwiatach’, ale też ‘gatunek drzewa o dużych, białych lub różowych kwiatach’; i właśnie w tym drugim znaczeniu omawiane słowo zostało użyte w podanym wyrażeniu. Dodam, że mamy w przypadku magnolii do czynienia z polisemią regularną, jak np. w parach wyrazów: człowiek ‘konkretna osoba’ i człowiek ‘gatunek’; samochód ‘pojazd mechaniczny’ i samochód ‘obrazek przedstawiający samochód’; talerz ‘naczynie’ i talerz ‘zawartość naczynia’; ten typ polisemii (czyli polisemia regularna) jako dość dobrze rozumiany przez użytkowników języka przeważnie nie jest odnotowywany w słownikach, bo powiększyłoby to dużo razy ich objętość. Wracając do tematu, oczywiście jeśli autorka tekstu woli zamiast drzewo magnolii używać w tym samym znaczeniu słowa magnolia, to nie ma powodu, by zmieniać jej tę formę. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy dopuszczalne i poprawne językowo są użyte sformułowania typu: w ostatnim okresie czasu; w poprzednim okresie czasu itp. Czy też tylko formy w ostatnim czasie; w poprzednim czasie są poprawne? | |
| Wyrażenie okres czasu jest uznawane za pleonazm, czyli konstrukcję, która niepotrzebnie kilka razy przekazuje tę samą treść. Proszę zauważyć, że okres w użytym tu znaczeniu definiujemy jako ‘pewien wycinek czasu’ i gdybyśmy teraz spróbowali do wyrażenia okres czasu podstawić zamiast słowa okres tę jego eksplikację, otrzymalibyśmy połączenie pewien wycinek czasu czasu. Wyraźnie widać, że mamy tu spory naddatek semantyczny, a co za tym idzie – błąd leksykalny, który jest jednym z typów błędów językowych. Podsumowując – połączenie okres czasu jest uznawane za niepoprawne i zdecydowanie należy go unikać. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy poprawnym sformułowaniem jest dane statystyczne na rok, czy dane statystyczne z roku? Czy zależy to od czasu, którego dotyczą przywoływane dane, np. dane na rok przyszły, ale już z roku przeszłego? | |
| Odpowiedzi udzielił sobie Pan sam – zakres użycia wrażeń ... na rok... oraz ... z roku... jest dokładnie taki, jak Pan wskazał. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-05-14 |
| Kiedy piszemy na wizytówce np. Dyrektor Marketingu, a kiedy Dyrektor ds. Marketingu? Jaka jest różnica merytoryczna pomiędzy tymi dwoma stanowiskami, określeniami? | |
| Określenie dyrektor Marketingu będziemy stosować do osoby, która jest szefem działu o nazwie Marketing, zaś dyrektorem ds. marketingu nazwiemy kogoś, kto zajmuje się sprawami marketingu, czyli działaniami mającymi na celu poznanie potrzeb konsumentów, ustalenie wielkości produkcji oraz metod dystrybucji, sprzedaży i reklamy towarów (por. definicja marketingu za SJP PWN). Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-04-30 |
| Mam pytanie dotyczące regionalnej rozbieżności znaczeniowej wyrażenia bez mała. W języku polskim to wyrażenie znaczy tyle, co ‘prawie, niemal’. Jednak w regionie, z którego pochodzę (okolice Wodzisławia Śląskiego i Rybnika) to wyrażenie ma zupełnie inne znaczenie, a mianowicie ‘podobno, prawdopodobnie’. W słownikach gwary śląskiej owe bez mała tłumaczone jest zgodnie z językiem polskim. Skąd zatem znaczenie tego wyrażenia, o którym mowa wyżej? Czy jest to jakiś wybryk gwarowy, charakterystyczny dla tej części Śląska? | |
| W Małym słowniku gwary Górnego Śląska jest notowane dla wyrażenia bez mała m.in. znaczenie ‘podobno, prawdopodobnie’. Słownik ten podaje natomiast nieco inne ortograficznie i fonetycznie formy zapisu: bezmała = bezma = bezmałaś, bezmaj = bezmajś = bezmałś. Przywołane znaczenie omawianej jednostki uwzględnia też Mały słownik gwar polskich pod red. Jadwigi Wronicz, z tym że tu jedyną notowaną formą jest bezma. Autorzy słownika zamieścili przy okazji przykład użycia z powiatu lublinieckiego (Ty sie bezma chcesz żynić), ale informują również o występowaniu tej formy i na reszcie obszaru Śląska. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-03-18 |
| Kiedyś nauczycielka w liceum pedagogicznym, zwracając się do dziewczyn, używała na nie określenia dziobki. Pani ta pochodziła z rejonu Brzeska. Co oznacza to słowo? | |
| Słowo, którym posługiwała się nauczycielka (poprawny zapis wygląda tak dziopka w lp., dziopki w lm.), to zdrobnienie od wyrazu dziopa, używanego w gwarach Małopolski, a zwłaszcza jej południowych części, w tym też okolic powiatu gorlickiego, w znaczeniu ‘dziewczyna’ lub ‘córka’ (por. Mały słownik gwar polskich pod red. Jadwigi Wronicz, Kraków 2010). Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Szanowna Poradnio! (czy to metonimia?!), zetknąłem się ostatnio z tekstem, w którym twierdzono, że jakaś wielkość zmniejszyła się dwukrotnie. I tu mam problem (może bardziej logiczny, niż językowy) – czy cokolwiek może zmniejszyć się dwukrotnie? Coś może być dwa razy mniejsze niż było – to oczywiste. Ale zmniejszenie większe od jedności budzi mój opór. Czy słusznie? | |
| Ten przymiotnik, a ściślej liczebnik mnożny ma konotacje głównie zwielokratniające (dwa razy większy czy podwójny), jak podaje Słownik języka polskiego M. Szymczaka. Trzymając się jednak definicji Uniwersalnego słownika języka polskiego, dostajemy informację, że: dwukrotny to dwa razy większy lub mniejszy od czegoś. Za taką definicją, uwzględniającą obie wartości, zrozumiale można się opowiedzieć. Krotność bowiem to liczba, którą można traktować jako iloczyn innej liczby wziętej za podstawową; to wartość powielona, mnożna. Może to być liczba tak dodatnia (dwukrotny przyrost naturalny), jak ujemna (dwukrotny spadek produkcji). Kluczowe staje się tu odróżnienie znaczeń: ‘dwa razy...’ : ‘podwójny’, z których drugie w kolejności odnosi się tylko do wartości dodatnich (dwukrotna długość promienia). Wówczas podstawienie wartości ujemnej przeczy logice. Za to z pierwszej wymienionej definicji śmiało można wnioskować, że wielkość zmniejszona dwukrotnie, czyli zmniejszona dwa razy, to wielkość pomnożona przez wartość liczby minus dwa. Analogiczna sytuacja zachodzi w definicjach wyrazów hasłowych: wielokrotny, kilkakrotny, parokrotny itd. Dla odmiany – zwielokrotniony to już wyłącznie ‘zwiększony (wielokrotnie)’. Zwrot „Szanowna Poradnio!” to w istocie metonimia, w której „miejsce” (tu akurat miejsce nieokreślone, bo to witryna internetowa) zastępuje ścisłe z nim powiązania. Poradnię współtworzymy przecież my – ludzie udzielający w niej odpowiedzi. Sam zaś wołacz – Poradnio! – jest przykładem użycia formy potencjalnej. Marcin Kluczny | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Szanowni Państwo, mamy taki problem – jeżeli w samochodzie na skutek nieprawidłowego montażu fabrycznie prosty przewód (np. rurka hamulcowa) nie jest już prosty, to czy jest on teraz zagięty czy zgięty ? Jaka jest różnica między tym, że coś jest zgięte albo zagięte. | |
| Być może dla osób związanych z branżą samochodową jest jakaś różnica, ale nie wynika to ze znaczenia czasowników zagiąć i zgiąć. Tak przynajmniej rozumiem definicje, które przytaczam za Uniwersalnym słownikiem języka polskiego (biorę tylko interesujące nas znaczenia, możliwe dla opisywanej przez Pana sytuacji): zagiąć – zaginać 1. «gnąc odchylić (odchylać) w jakąś stronę, w górę lub w dół, koniec, brzeg czegoś» ○ Zagiąć drut, pręt. ○ Zaginać kartki w książce. ○ Parasol z zagiętą rączką. zgiąć – zginać 1. «pochylić (pochylać), skłonić (skłaniać) ku ziemi; przygiąć (przyginać), nagiąć (naginać)»: Wiatr zginał gałęzie. ○ Rozprostować zgięte plecy. 2. «nadać (nadawać) czemuś trwałą lub chwilową krzywiznę, kabłąkowaty, półkolisty kształt» ○ Zgiąć rękę w łokciu. ○ Zginać nogi w kolanach. ○ Zgiąć drut w pałąk. Dla przeciętnego użytkownika polszczyzny zgięta rurka hamulcowa znaczy to samo, co zagięta rurka hamulcowa. Krystyna Kleszczowa | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Zastanawia mnie, jak brzmi poprawna nazwa pewnej, bardzo urokliwej rasy psa. Spotkałem się z takimi oto wersjami: siberian husky, husky. Niektórzy używają spolszczenia syberian husky, a inni, jak Wikipedia, bawią się w zamianę szyku wyrazów i mówią czy też piszą: husky syberyjski. Chciałbym poznać zdanie językoznawców na ten temat. | |
| Dla nazwania rzeczywiście pełnego uroku psa stosujemy nazwę husky. Jest to rzeczownik nieodmienny służący wskazaniu konkretnego psa. Natomiast nazwa rasy, której husky jest reprezentantem, powinna występować w języku polskim raczej pod postacią husky syberyjski. Wystąpienie przymiotnika po rzeczowniku (czyli odwrotnie niż w angielszczyźnie: siberian husky) jest typowym dla polszczyzny wskazaniem, iż mamy do czynienia z nazwą gatunkową, por. przykłady: szkoła podstawowa, szkoła wyższa, radca prawny; nazwy gatunków roślin (np. brzoza karłowata, wierzba lapońska) oraz nazwy gatunków zwierząt (np. trzmiel wielki, głowacz pręgopłetwy, ropucha paskówka, żółw błotny, dzięcioł czarny czy foka szara). Joanna Przyklenk | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Spotkałam się w jednej z czytanych prac ze słowem brutalizowany. Chciałabym wiedzieć, co to właściwie znaczy i czy jest dopuszczalne poza użyciem potocznym (czasownik, od którego toto pochodzi: brutalizować, jest chyba kalką z angielskiego). | |
| Czasownik brutalizować jest notowany we współczesnych słownikach języka polskiego (np. w Uniwersalnym słowniku języka polskiego. Red. S. Dubisz. Warszawa 2003) w znaczeniu ‘czynić coś brutalnym’. Traktowany jest wespół z wyrazami brutalność i brutalizacja jako słowo książkowe. Warto przy tym zaznaczyć różnicę semantyczną, jaką notują opracowania leksykograficzne między rzeczownikami: brutalność a brutalizacja. Otóż brutalność to ‘bezwzględność, grubiaństwo, nadużywanie swojej siły lub przewagi’, a brutalizacja – ‘czynienie brutalnym, nadawanie czemuś lub nabieranie cech brutalności’ (por. wspomniany wyżej Uniwersalny słownik języka polskiego). Zatem pierwszy z wyrazów wskazuje na fakt bycia jakimś, a drugi służy podkreśleniu sprawczego charakteru działania. Joanna Przyklenk | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Chciałabym zapytać, co oznacza czasownik naskoczyć? Czy może on także mieć znaczenie wulgarne? | |
| Czasownik naskoczyć jest w polszczyźnie ogólnej używany głównie w dwóch znaczeniach: 1) ‘skacząc, uderzać, nacierać na kogoś lub coś’ (Walczące ptaki naskakiwały na siebie); 2) pot. ‘atakować kogoś słownie’. Dziś ów potoczny sens zmienia się i nabiera silnych znamion wulgarności. Coraz częściej bowiem omawiane słowo występuje zamiast całego zwrotu typu: (ktoś) może (komuś) (na chuja) skoczyć (naskoczyć) lub (ktoś) może (komuś) na wała (wał – ‘męski narząd płciowy; penis’) skoczyć (naskoczyć), tzn. ‘ktoś nie może nic zrobić, zaszkodzić komuś w żaden sposób’, np.: – Unikaj kłopotów. – Możesz mi skoczyć; Może mi skoczyć na wała (za: Maciej Czeszewski: Słownik polszczyzny potocznej. Warszawa 2008). Joanna Przyklenk | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Jakiś czas temu powszechne stało się określenie senior w znaczeniu człowiek stary. Ze słowników etymologicznych dowiedziałam się, że senior ma bardzo bogatą historię, ale zastanawiam się, kiedy i dlaczego zaczęto stosować go w obecnym, eufemistycznym przecież, kontekście. Mam wrażenie, że senior używany jest zwykle, kiedy mowa o starości aktywnej np. o uniwersytetach trzeciego wieku. Czy językoznawcy analizowali już to najnowsze zastosowanie określenia senior i jaki ewentualnie był wynik takiego badania? | |
| Wyraz senior jest latynizmem, czyli zapożyczeniem z języka łacińskiego (łac. senior ‘starszy’ stopień wyższy od senex ‘stary’ (zob. W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2007)). We współczesnej polszczyźnie funkcjonuje on w znaczeniach: 1) książk. a) ‘najstarszy wiekiem członek rodziny, rodu (ojciec, brat)’ (Senior rodu), b) ‘najstarszy wiekiem lub latami pracy członek jakiegoś zespołu, jakiejś społeczności’ (Senior polskich literatów, Senior zawodu nauczycielskiego), 2) sport. ‘zawodnik w wieku odpowiednim do uprawiania danej dyscypliny sportu, zwykle mający ukończone 19 lat’ (Zawody seniorów), 3) hist. a) ‘w Polsce dzielnicowej: najstarszy z Piastów, któremu podlegali książęta poszczególnych dzielnic’, b) ‘w prawie lennym: feudał sprawujący opiekę nad zależnym od niego wasalem’ (zob. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Przytoczone definicje pokazują, że słownik ten nie notuje znaczenia wyrazu senior jako eufemizmu dla ‘człowiek stary’. Również A. Dąbrowska w publikacjach Eufemizmy współczesnego języka polskiego (Wrocław 1993) oraz Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie (Warszawa 2009) nie wymienia wśród eufemizmów dotyczących wieku człowieka wyrazu senior. Badaczka zwraca uwagę, że unikanie mówienia wprost o starości jest charakterystyczne dla społeczeństw o wysokim poziomie cywilizacyjnym, w których przeciętna długość życia jest stosunkowo duża. Panujący w wielu współczesnych społeczeństwach kult młodości powoduje, że o wieku się nie mówi, albo mówi w sposób łagodny. To „odmładzanie” starości odbywa się za pomocą różnych środków językowych (A. Dąbrowska: Eufemizmy…, s. 137-138). Na pewno użycie nazw senior i seniorka, podobnie jak eufemizmów typu osoba niemłoda / nie pierwszej młodości / starsza / dojrzała pozwala uniknąć negatywnych konotacji związanych ze starością. W tym sensie wyrazy senior i seniorka są nazwami zastępczymi, wzbudzającymi pozytywne (lub neutralne) skojarzenia, dla rodzimych nazw starzec i staruszka, stary / stara (o osobie) (por. dom starców i dom seniora). Określenie senior funkcjonuje jako element m.in. wyrażeń klub seniora, bal seniora, edukacja seniorów związanych z różnymi formami aktywności ludzi starszych. Trudno jednak jednoznacznie określić, od kiedy nazwa senior używana jest w polszczyźnie w tym znaczeniu. Nie w każdym wypadku określenie senior odnosi się również do starości aktywnej, o czym świadczy chociażby tytuł książki Jolanty Twardowskiej-Rajewskiej Senior w domu – opieka długoterminowa nad niesprawnym seniorem (Warszawa 2007). Barbara Mitrenga | |
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Czy możliwe jest użycie nazw kulturologia antropocentryczna i literaturoznawstwo interkulturowe jako dyscyplin/dziedzin naukowych, czy mają one w ogóle sens? | |
| Trudno opowiedzieć się jednoznacznie za sensem nazw dyscyplin/dziedzin naukowych, które Pani wymienia. KBN (Komitet Badań Naukowych), który jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej Polski, nie umieszcza ich na liście dyscyplin/dziedzin naukowych. Okazuje się jednak, że możliwe jest użycie takich pojęć. Na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego są katedry używające nazw, o których mowa: Instytut Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej, Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej. Czym jednak różniłby się przedmiot zainteresowania kulturoznawstwa od tematyki badań kulturologii? Czy możliwe są obserwacje kulturowe bez odnoszenia się do ich interkulturowości (pleonazm?)? Trudno o odpowiedź na te pytania. Mając jednak na uwadze fakt, że podziały w nauce zmieniają się niczym obrazy w kalejdoskopie, a powstawanie interdyscyplinarnych sfer badań jest coraz częstszym zjawiskiem, niebezpiecznie byłoby odmawiać racji bytu takim nazwom, choć obecnie wydają się one przejawem mnożenia bytów i chyba uznałabym je za nieuzasadnione. Kinga Knapik | |
| Znaczenie | 2011-01-11 |
| zwracam się do Państwa z pytaniem, czy też z prośbą o wyjaśnienie słowa: restaurator. Zajmowałem się zawodowo renowacją mebli - inaczej restaurowniem, odnawianiem itp. Uważam, że niepoprawne jest nazywanie właścicieli restauracji restauratorami. Czy mam rację? | |
| Współczesne słowniki języka polskiego notują wyraz restaurator zasadniczo w dwóch znaczeniach: 1) ‘właściciel lub szef restauracji’ i stąd mamy formy restauratorski, restauratorka; oraz 2) ‘konserwator zabytków architektonicznych lub dzieł sztuki’ i tu też funkcjonują leksemy: restauratorski, restauratorka. Joanna Przyklenk | |
| Znaczenie | 2011-01-11 |
| Czy słowa rzetelny i wiarygodny to synonimy? Jeśli tak, to proszę o przykład zdania, w którym można użyć zarówno jednego, jak i drugiego z tych słów jednocześnie, nie zmieniając sensu owego zdania. | |
| By dostrzec różnice w odcieniach znaczeń, należałoby sięgnąć do definicji Samuela B. Lindego, spośród których wiarogodny to ‘zasługujący na wiarę’ (obecnie dosłownie parafrazowany), zaś rzetelny to ‘dotrzymujący wiary’. I rzeczywiście, trudno nie oprzeć się wrażeniu, że przymiotnik rzetelny (dawniej ściślej utożsamiany semantycznie z przymiotnikiem autentyczny – jak wnosi Słownik wyrazów zapomnianych, a także Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego) przewyższa stopień wiarygodności. Obecnie takie niuanse znaczeniowe ulegają ujednoliceniu, także w Uniwersalnym słowniku języka polskiego przymiotnik wiarygodny jest definiowany jako ‘rzetelny’, a nawet ‘pewny’. Jak widać, w określonych kontekstach słowa te uznaje się za synonimy. Coś rzetelnego (tudzież wiarygodnego) to zatem coś sprawdzonego: Rzetelne (wiarygodne) informacje to informacje z pierwszej ręki. Dodać należy, że przymiotnik rzetelny jest współcześnie pojęciem szerszym. Zgodnie z ww. słownikiem mieści w sobie także dwa inne znaczenia: ‘należyty’ oraz – w ujęciu osobowym – ‘należycie wypełniający obowiązki’. Marcin Kluczny | |
| Znaczenie | 2011-01-11 |
| Proszę o odpowiedź na pytanie, która z form jest poprawna: święconka czy też święcone? Chodzi oczywiście o tradycyjny koszyk wielkanocny. | |
| Słowniki notują zarówno święconkę, jak i święcone w znaczeniu ‘tradycyjne pokarmy wielkanocne, układane w koszyczku i pokropione przez kapłana wodą święconą w Wielką Sobotę’. Zatem to, co mamy w koszyczku wielkanocnym, możemy opatrywać zarówno nazwą święcone, jak i święconka. Joanna Przyklenk | |