| Odmiana | 2011-02-26 |
| Czy mówimy: psycholodzy czy psychologowie? | |
| Zarówno forma psychologowie, jak i psycholodzy jest poprawna. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2011-02-26 |
| Proszę o odpowiedź, jak forma poprawna postrzeganie przez przedszkolaków czy przez przedszkolaki. | |
| Forma przedszkolaków będzie odnosiła się tylko do chłopców, przedszkolacy bowiem to chłopcy chodzący do przedszkola (w bierniku – kogo? co? – przedszkolaków). Jeżeli jednak chce Pani w stwierdzeniu postrzeganie przez przedszkolaki wskazać na ogół przedszkolaków (czyli i na dziewczynki, i na chłopców), to wówczas należy użyć formy przez przedszkolaki. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2011-02-01 |
| Proszę o podanie, jak będzie brzmiało słowo mysz (smycz, uprząż, noc) w wołaczu l.p. oraz l.m. | |
| Wołacz każdego z przywołanych w pytaniu rzeczowników przyjmie w liczbie pojedynczej postać odpowiednio: myszy, smyczy, uprzęży, nocy, zaś w liczbie mnogiej: myszy (tak samo jak w lp.) oraz smycze, uprzęże, noce. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-01-25 |
| Dlaczego rozpowszechniony jest zwrot baśnie braci Grimm zamiast bracia Grimmowie, baśnie braci Grimmów? | |
| Konstrukcja baśnie braci Grimm jest poprawna - nie ma bowiem obowiązku odmieniania nazwisk obcych, jeśli występują one z jakimś odmienionym wyrazem wchodzącym z nim w związek zgody (może to być np. imię, nazwa funkcji, relacji, cechy) - w przykładzie takim wyrazem jest braci. A samo wyrażenie bracia Grimm rozpowszechniło się pewnie jako krótsze i zawierające postać nazwiska łatwiej identyfikowaną z formą podstawową, czyli mianownikiem liczby pojedynczej; i jako bezpieczniejsze - nie trzeba się martwić o to, że nazwisko autorów zostanie źle odmienione. Zresztą akurat w zawrocie baśnie braci Grimm nieodmienienie nazwiska ma swoją pozytywną stronę - czyni mniej możliwą następującą, niezgodną z faktami, interpretację ‘baśnie napisane przez mężczyzn, którzy są braćmi jakichś Grimmów’, która mogłaby się pojawić dla połączenia baśnie braci Grimmów. I niewykluczone, iż ta okoliczność również przesądziła o większej popularności rażącej nioktórych postaci zwrotu. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-01-25 |
| Wskutek codziennych debat i informacji odnośnie do przyczyn katastrofy smoleńskiej słyszymy o raporcie MAK. Jednak - z racji tego, że skrótowce są odmienne - nie powinno się mówić o raporcie MAK-u? | |
| Skrótowce zakończone w wymowie na spółgłoskę (do tej grupy należy MAK) można odmieniać jak rzeczowniki męskie nieżywotne albo zostawić nieodmienione (ta ostatnia możliwość dotyczy w ogóle wszystkich skrótowców). Zatem poprawnie będzie zarówno raport MAK, jak i raport MAK-u. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-01-11 |
| Czy poprawna jest odmiana rzeczownika wataha w miejscowniku jako watadze? | |
| Formy watadze chyba żaden z najnowszych słowników ortograficznych i poprawnej polszczyzny nie notuje (podają one jedynie takie dwie postaci celownika i mianownika: watasze oraz równie poprawną wataże), możemy ją natomiast znaleźć jeszcze np. w PWN-owskim Słowniku ortograficznym języka polskiego pod red. M. Szymczaka z 1986 r. Ale dodać trzeba, że mimo iż weszła ona do odmiany rzeczownika wataha i na długi czas tam się zadomowiła (jako równoprawna z postacią wataże), historycznie jest to regularnie utworzona forma już od dawna uważanego za archaiczny wariantu rzeczownika wataha, który w mianowniku lp. przyjmował kształt wataga (por. uwagi na ten temat w: M. Bańko: Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003). Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-01-11 |
| Jak brzmi odmiana liczebnika porządkowego: piąty w liczbie mnogiej? | |
| Piąty jest liczebnikiem porządkowym, więc odmienia się jak przymiotnik. W liczbie mnogiej mamy zatem: a) w rodzaju niemęskoosobowym: M. (te) piąte (zawody), D. piątych, C. piątym, B. piąte, N. piątymi, Ms. piątych; b) w rodzaju męskoosobowym (rzadziej): M. (ci) piąci (zawodnicy), D. piątych, C. piątym, B. piątych, N. piątymi, Ms. piątych. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2011-01-09 |
| Mam pytanie, czy w wyrażeniu na podstawie faktury pro formy poprawna jest odmieniona forma pro forma. | |
| Nie, i już wyjaśniam, dlaczego nie. Pro forma to wyrażenie przyimkowe, a w takich konstrukcjach przyimek rządzi przypadkiem drugiego wyrazu, tzn. wymaga go zawsze w tej samej postaci fleksyjnej, niezależnie od tego, w jaką relację całe to wyrażenie wchodzi. Łaciński przyimek pro zawsze łączy się składniowo z wyrazem w ablatiwie, no i właśnie w tym przypadku występuje w omawianym połączeniu także łaciński rzeczownik I deklinacji forma, -ae. Tymczasem nieakceptowalne w myśl reguł językowym przywołane w pytaniu połączenie *pro formy mogło powstać na drodze: 1. nieuprawnionego uzgodnieniem przypadka wyrazu forma z przypadkiem niewchodzącego z nim przecież w żaden związek składniowy słowa faktura i przy okazji nieuzasadnionego nadania wyrazowi łacińskiemu (odmienianemu według łacińskiego wzorca) polskiej końcówki albo 2. niezgodnego z regułami translatorskimi przeniesienia wymagania składniowego polskiego odpowiednika (por. przyimek dla łączący się z rzeczownikiem w dopełniaczu) na wymagania zachowanego w tekście oryginalnego przyimka pro, wymagającego po sobie rzeczownika w ablatiwie; w efekcie otrzymaliśmy *pro + dopełniacz. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2010-12-10 |
| Czy forma zabrakowało jest dopuszczalna? W moim odczuciu - nie. Przypuszczam, że nałożyły się słowa zabrakło i brakowało. Może to jakiś regionalizm? | |
| Słuszne są Pani przypuszczenia. Od czasownika zabraknąć w 3.os. liczby pojedynczej tworzymy nieosobową formę zabrakło – nie: *zabrakowało i nie: *zabraknęło. Pierwszą z błędnych form można uznać za efekt kontaminacji dwu czasownikowych postaci: zabrakło i brakowało. Gratuluję językowego wyczucia! Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Odmień przez przypadki rzeczownik Google w liczbie pojedynczej. | |
| D. Google’a; C. Google’owi; B. Google; N. Google’em; Ms. Google’u. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Co to znaczy, że rzeczowniki odmieniają się przez osoby? Myślałem, że się nie odmieniają, przynajmniej w języku polskim. Czy w innych się odmieniają? | |
| Dobrze Pan myślał. Osoba jest kategorią fleksyjną czasowników, tzn. właśnie te wyrazy się przez osoby odmieniają. Rzeczowniki ani w polskim, ani w żadnym innym ze znanych mi języków takiej właściwości nie posiadają. Ciekawa jestem bardzo, gdzie znalazł Pan tę osobliwą informację o odmianie rzeczowników. Ewa Biłas-Pleszak | |
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Piszę do Państwa z zapytaniem o formę dopełniacza l.mn. rzeczownika fundusz. Z informacji, które udało mi się znaleźć wynika, iż poprawną formą jest forma funduszy, gdyż jest to rzeczownik zakończony na spółgłoskę historycznie miękką. Czy forma funduszów jest jednak błędna, skoro w analogicznym słowie kosz poprawne są obie formy: koszy i koszów? | |
| Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego uznaje obie formy za poprawne: funduszy albo funduszów. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Proszę o pomoc odnośnie do pisowni i odmiany nazwy własnej Antalya. | |
| Nazwa własna Antalya w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku przybiera postać Antalyi, a w bierniku – Antalyę, w narzędniku – Antalyą. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Prowadzę firmę kosmetyczną i borykam się ze znalezieniem liczby mnogiej od serum (do pielęgnacji twarzy). Może seruma a może sera? | |
| Słowniki języka polskiego nie notują liczby mnogiej dla rzeczownika serum, stąd trudno mówić o poprawnej formie liczby mnogiej. Jeśli miałaby ona jednak powstać, to – jak można przypuszczać – brzmiałaby ona sera; słowo (to) serum bowiem odmieniałoby się wówczas jak (to) technikum: M. technika, D. techników, C. technikom, B. technika, N. technikami, Ms. technikach. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Jak brzmi imiesłów przysłówkowy współczesny od słowa zawładnąć? Czy zawładając jest poprawną formą? | |
| Zawładnąć jest czasownikiem dokonanym i dlatego nie tworzy on formy ani imiesłowu przymiotnikowego czynnego, ani imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Notujemy tylko imiesłów przymiotnikowy bierny – zawładnięty i imiesłów przysłówkowy uprzedni – zawładnąwszy. Zasadę tu obowiązującą możemy opisać w taki oto sposób: od czasowników niedokonanych tworzone są imiesłowy przymiotnikowe czynne (np. czytający) oraz imiesłowy przysłówkowe współczesne (np. czytając); imiesłowy przymiotnikowe bierne tworzone są od czasowników zarówno dokonanych, jak i niedokonanych (np. czytany, przeczytany), a imiesłowy przysłówkowe uprzednie – od czasowników niedokonanych (np. przeczytawszy). Ponadto warto zaznaczyć, że tylko czasowniki przechodnie mogą stać się podstawą dla imiesłowów przymiotnikowych biernych. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Kiedyś podczas podróży ze znajomym użyłem sformułowania wiesz: chcieć, a móc... , po czym znajomy odpowiedział to chciej i ... No właśnie, czy to się jakoś odmienia? Czy w ogóle nie ma takiego sformułowania i trzeba je zastąpić innym? Bardzo mnie to ciekawi. | |
| Od czasownika móc nie tworzy się trybu rozkazującego, stąd konsternacja Panów, jak powinien on poprawnie brzmieć. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-11-23 |
| Pracuję w Multikinie. Nie wiem dlaczego, nikt nie chce odmieniać nazwy firmy. Używa się tu formy: pracuję w Multikino, współpraca z Multikino, zapraszamy do Multikino itp. Według mnie nie jest to poprawna forma. Brzmi to niezręcznie i źle. Chciałabym się dowiedzieć, czy moja irytacja na nieodmienianie Multikina jest słuszna. | |
| Multikino nie jest wyrazem nieodmiennym, w związku z tym irytacja Autorki/Autora listu jest jak najbardziej uzasadniona. Mnie też przywołane tu przykłady rażą. Są po prostu błędne i takiej praktyce należy się przeciwstawiać – zatem gratuluję językowego wyczucia. Ewa Biłas-Pleszak | |
| Odmiana | 2010-11-17 |
| Która z form jest poprawna: błysła czy błysnęła? | |
| Obie formy są poprawne. Wiele czasowników posiadających przyrostek -ną-/-nę- zarówno w rodzaju męskim, jak i żeńskim czasu przeszłego ma dwie formy. W tym przypadku dwie formy ma rodzaj żeński czasu przeszłego. W rodzaju męskim natomiast jest dopuszczalna jedynie forma błysnął, a nie, analogicznie do błysła, *błysł. Magdalena Kurpiel | |
| Odmiana | 2010-11-14 |
| Jak poprawnie odmienić wyraz rok? W celowniku l. poj. ma on formę roku czy rokowi? | |
| W celowniku lp. wyraz rok ma postać rokowi. –Owi to charakterystyczna końcówka celownika dla rzeczowników rodzaju męskiego. Sporadycznie występującą w tym przypadku końcówką, ograniczoną do niewielkiej liczby wyrazów, jest zakończenie –u, np.: (komu? czemu?) bratu, ojcu, panu, chłopu, księdzu, diabłu, psu, kotu, snu, tchu, bzu. Joanna Przyklenk | |
| Odmiana | 2010-11-14 |
| Czy rzeczownik trup jest żywotny, czy nieżywotny? | |
| Wyraz trup należy do kategorii rzeczowników męskożywotnych. O jego statusie przesądza bowiem synkretyzm (tożsamość) przypadków dopełniacza i biernika liczby pojedynczej: D. (nie ma) trupa, B. (widzę) trupa. Joanna Przyklenk | |