| Składnia | 2010-12-03 |
| Pytanie moje dotyczy odmiany. Przed chwilą usłyszałam nie uda mu się wygrać te wybory. Wydaje mi się, tak na słuch, że poprawniej byłoby tych wyborów, czyli rzeczownik w dopełniaczu. Mylę się? | |
| Nie, nie myli się Pani. Po przeczeniu używamy w języku polskim formy dopełniaczowej: skoro nie uda się wygrać, to tylko tych wyborów. Joanna Przyklenk | |
| Składnia | 2010-12-01 |
| Bardzo proszę o podpowiedź, która wersja jest poprawna: PARP/PAN itp. zaproponował czy PARP/PAN itp. zaproponowała? | |
| Poprawne są obie wersje zapisu. Pytanie o wartość kategorii rodzaju dla czasownika (orzeczenia) w powyższych zadaniach jest w istocie pytaniem o rodzaj użytych w nich skrótowców (tu: podmiotów). Rodzaj gramatyczny skrótowca (a także jego liczbę) ustala się zaś dwojako. Po pierwsze, można skrótowiec rozwinąć, by zobaczyć, jaki rodzaj przypisany jest nadrzędnemu członowi pełnej nazwy przez niego zastępowanej, i taki sam nadać skrótowcowi. Stosując ten sposób, musielibyśmy przyjąć, że PAN (od: Polska Akademia Nauk) oraz PARP (od: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) mają rodzaj żeński, tak samo jak wyrazy akademia i agencja, które są głównymi wyrazami nazwy złożonej. Druga metoda określenia rodzaju gramatycznego skrótowca odwołuje się do jego wymowy. Kiedy ostatnią wypowiadaną głoską skrótowca jest spółgłoska, tak jak ma to miejsce w obu omawianych przykładach (por.: [parp]; [pan]), na pewno ma on na podstawie tego kryterium rodzaj męski. Jeśliby jednak skrótowiec kończył się w wymowie na akcentowane [e, i, o, u] przybrałby rodzaj nijaki, np.: to NRD (bo: [en-er-de]), to WSI (bo: [wu-es-i]). Z kolei gdyby w jego zakończeniu znalazło się [a] pod akcentem, rodzaj mógłby być żeński lub nijaki, np. to AK [a-ka] – r. nijaki, ta RPA [er-pe-a] – r. żeński. Jeżeli natomiast zamykającą głoską byłoby niekacentowane [a], skrótowcowi przysługiwałby rodzaj żeński, por. FAMA (Festiwal Artystyczny Młodzieży Akademickiej (bo: [fama]). Dodam jeszcze, że wydawnictwa poprawnościowe zalecają stosowanie w polszczyźnie staranniejszej raczej pierwszego z omówionych sposobów ustalania rodzaju skrótowca. Pomijając inne względy, w przypadku skrótowców od nazw polskich jest on chyba nawet łatwiejszy, więc i z tego względu warto się do niego odwoływać. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2010-11-23 |
| Która forma jest poprawna: dofinansowanie czegoś czy dofinansowanie do czegoś? | |
| Poprawna forma to dofinansowywanie czegoś, np. ministerialne dofinansowanie szkół, a nie *ministerialne dofinansowanie do szkół. Katarzyna Sujkowska-Sobisz | |
| Składnia | 2010-11-23 |
| Proszę uprzejmie o informację, czy poprawny jest zwrot: kilkoro dziewcząt i chłopców poszło do kina? W słowniku znalazłam tylko pod hasłem kilkoro: ludzi, dzieci, sportowców. Nie mam pewności, czy: kilkoro dziewcząt i chłopców, czy: kilka dziewcząt i kilku chłopców jest poprawnie. | |
| Poprawnie będzie tylko: kilkoro dziewcząt i kilku chłopców poszło do kina, ponieważ rzeczownik dziewczę łączy się z liczebnikami zbiorowymi, zaś chłopiec z głównymi i nie ma innej możliwości, by zachować wymagania składniowe tych rzeczowników w związkach z liczebnikiem. Oczywiście konstrukcje takie jak omawiana do łatwych nie należą. Użycie liczebników zbiorowych stwarza problemy, bo chyba nie do końca rozumiemy zapisy reguły, wedle której łączy się z nimi m.in.: 1) rzeczownik rodzaju nijakiego z M. lp. na -ę, oznaczający istoty młode (np. pięcioro piskląt, ośmioro dziewcząt); oraz 2) rzeczownik oznaczający w liczbie pojedynczej istotę rodzaju męskiego, ale stosowany w liczbie mnogiej na oznaczenie zbioru złożonego z jednostek różnej płci (np. kilkoro studentów). Skupmy się chwilę na punkcie 2. Ważne jest – choć może nie zawsze wystarczająco mocno akcentowane – że zbiór, o którym tam mowa, jest określany jednym rzeczownikiem. Niepoprawny byłby zapis: *kilkoro studentek i studentów, bo mamy już wtedy dwa rzeczowniki, do których liczebnik miałby się odnosić, a żaden z nich sam nie oznacza w tym kontekście zbioru różnopłciowego, bo każda z członkiń grupy studentek będzie tylko żeńska, a każdy z członków zbioru studentów tu akurat męski. Podobnie nie możemy użyć konstrukcji *kilkoro dziewcząt i chłopców – znów liczebnik łączy się z nazwą grupy ludzi określanej dwoma rzeczownikami, a to jest nieuprawnione w tym przypadku. Zauważmy zresztą, że gdyby powyższe połączenie nie było wadliwe, powinniśmy umieć je przekształcić w następujący sposób *kilkoro dziewcząt i kilkoro chłopców, a to jest niewykonalne, gdyż rzeczownik w liczbie mnogiej chłopcy nie zakłada zbioru różnopłciowego, a zatem nie łączy się z liczebnikiem zbiorowym. Za niedozwoloną należy uznać również konstrukcję *kilka dziewcząt i kilku chłopców – słowo dziewcząt musi być poprzedzone liczebnikiem zbiorowym, a nie głównym, jak w przykładzie. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2010-11-23 |
| Prawidłowe sformułowanie to: Sędzia Sądu Rejonowego w R. zarządza: ustanowić dla pozwanego X, ostatnio zamieszkałego w R., kuratora procesowego w osobie pracownika Sądu Okręgowego w R. – Magdalenę Kowalską czy ... Magdaleny Kowalskiej? | |
| Możliwe są dla wyrazistości dwa rozwiązania do równoprawnego wyboru: kuratora procesowego w osobie Magdaleny Kowalskiej, pracownika Sądu Okręgowego w R. albo: kuratora procesowego: Magdalenę Kowalską, pracownika Sądu Okręgowego w R. Iwona Loewe | |
| Składnia | 2010-11-14 |
| Mam pytanie co do czasownika chcieć. Czy powiem: Chcesz gruszkę czy chcesz gruszki? | |
| Obydwie wskazane w pytaniu formy są poprawne, ich użycie jednak będzie niosło ze sobą nieco odmienne sensy: chcesz gruszkę? – oznacza, czy pytany chce całą, jedną gruszkę, a pytanie chcesz gruszki? – czy pytany chce kawałek gruszki. Obowiązującą tu zasadą jest następująca reguła: [ktoś] chce [coś] (czasownik chcieć wymaga tu rzeczownika konkretnego oznaczającego całość w bierniku), np.: chce książkę, gazetę, płytę, jabłko; [ktoś] chce [czegoś] (tu chcieć wymaga rzeczowników w dopełniaczu – albo rzeczownika konkretnego oznaczającego część czegoś, albo rzeczownika abstrakcyjnego), np.: chce chleba (części chleba, nie całego bochenka), jabłka (kawałka jabłka) pracy, szczęścia, wolności. Joanna Przyklenk | |
| Składnia | 2010-11-14 |
| Który ze zwrotów jest poprawny: na II zmianie w dni wolne od pracy czy: na II zmianie w dniach wolnych od pracy? | |
| Przyimek w może wprowadzać zarówno rzeczowniki w miejscowniku, jak i w bierniku. W przypadku połączenia przyimka w oraz rzeczownika dzień możliwe i poprawne jest zastosowanie zarówno miejscownika (na drugiej zmianie w dniach wolnych od pracy), jak i biernika (na drugiej zmianie w dni wolne od pracy). Osobiście uważam, że wyrazistszą formą jest miejscownik, i dlatego radzę właśnie jej używać. Katarzyna Sujkowska-Sobisz | |
| Składnia | 2010-11-14 |
| Przepisy te stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Czy tak sformułowane zdanie wskazuje, że wymóg sprawowania przez dłuższy czas pieczy nad dzieckiem spoczywa tylko na innych osobach, czy także na rodzeństwie, dziadkach i powinowatych w linii prostej? | |
| Zapis ten daje do zrozumienia, że wszystkie wymienione w wyliczeniu osoby objęte są przepisem, czyli rodzeństwo, dziadkowie, powinowaci w linii prostej, a także inne osoby. Iwona Loewe | |
| Składnia | 2010-11-12 |
| Od kilku dni zadaję sobie pytanie, jaką częścią mowy jest wyraz trzeba. Szukałem odpowiedzi w internecie, lecz nic nie znalazłem. Pytałem nawet mojej nauczycielki od języka polskiego, ale ona nie potrafiła udzielić mi jednoznacznej odpowiedzi. Powiedziała, że jedni uważają ten wyraz za partykułę, a drudzy za jakąś inną część mowy. Mam nadzieję, że odpowiedź z Państwa strony mnie usatysfakcjonuje. | |
| Trzeba jest czasownikiem niewłaściwym, zwanym też modalnym oraz predykatywem. To oznacza, że wymaga on po sobie w kolejności czasownika w postaci bezokolicznika i ma funkcję zdaniotwórczą, czyli odpowiada za utworzenie zdania. Podobnymi predykatywami są: można, potrzeba, warto, wolno. Iwona Loewe | |
| Składnia | 2010-11-08 |
| Czy można zapytać: Nie będziesz mi kłamał? | |
| Można (mamy tego dowód powyżej) i, co najważniejsze, jest to pytanie zadane zgodnie z regułami języka polskiego. Czasownik kłamać przyłącza bowiem m.in. dopełnienie w celowniku. Poprawne są zatem także zdania Jacek kłamał kolegom oraz Nie kłam nam, że nie piłeś. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2010-11-08 |
| Czy to zdanie jest poprawne: Jak się spotkamy, pokażę Ci moją nową książkę? Czy zdanie musi rozpoczynać słowo gdy lub kiedy? | |
| Spójnika jak do wprowadzania zdań podrzędnych okolicznikowych czasu możemy używać tylko w stylu potocznym – wtedy nie jest to błąd. Jednak norma wzorcowa nakazuje zastępować go np. spójnikami kiedy, gdy, odkąd, w zależności od intencji wypowiedzi. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2010-11-08 |
| Czy poprawna jest forma centrum obsługi klienta i logistyki czy może centrum logistyki i obsługi klienta? | |
| Tak naprawdę obie formy są do zaakceptowania, choć aby ustrzec odbiorcę przed mogącą się u niego zrodzić niewłaściwą interpretacją, jakoby w komunikacie chodziło o centrum obsługujące jednocześnie i klientów, i jakiś dział logistyki, wybrałabym wariant drugi, moim zdaniem zgrabniejszy, czyli centrum logistyki i obsługi klienta. Oczywiście składniowo dalej będzie to wypowiedź dwuznaczna (ostatecznie ktoś mógłby pomyśleć, że mamy do czynienia z organizacją zajmującą się nie tylko obsługą, ale i logistyką klienta(!)), lecz jeśli na składnię nałożymy semantykę, właściwie problem zupełnie nam znika. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2010-11-08 |
| Jak jest poprawnie: 1. ... przesyła kserokopie dokumentów wymienionych w w/w piśmie czy 2. ... przesyła kserokopie dokumentów wymienione w w/w piśmie. | |
| Domyślam się, że w owym piśmie wymienia się dokumenty, nie zaś ich kserokopie, a zatem należałoby nadać przymiotnikowi wymienione postać zgodną z postacią rzeczownika dokumenty. Ponieważ wyraz dokumentów występuje w D. l.mn., wymaga postawienia przy nim odpowiednio odmienionego przymiotnika – również w D. l.mn. Będziemy więc mieć konstrukcję ... przesyła kserokopie dokumentów wymienionych... Zatem jeśli chodzi o odmianę, właściwa została zastosowana w wypowiedzi numer jeden. Jednak to pierwsze zdanie ma pewne usterki językowe, na które chciałabym zwrócić uwagę. Otóż według słownika ortograficznego występujący w nim skrót od wyżej wymieniony możemy zapisać ww. lub wyż. wym., nigdy *w/w. Ponadto pojawia nam się kolejny problem, tym razem stylistyczny: powtórzenie treści – mamy w wypowiedzi w bliskim sąsiedztwie wyrażenia: wymienionych i wyżej wymienionych. W tym wypadku wypadałoby usunąć jedno ze nich, przekształcając zdanie. Proponuję np. ... przesyła kserokopie dokumentów wymienionych w piśmie, o którym mowa powyżej. Sandra Karliczek | |
| Składnia | 2010-11-08 |
| Proszę o pomoc w rozwianiu moich wątpliwości. Czy zdanie: Pierwsza świnka postawiła dom ze słomy, druga z desek, trzecia z cegieł jest zdaniem złożonym. Proszę o dokonanie rozbioru zdania. | |
| Tak, to zdanie dwukrotnie złożone, za każdym razem współrzędnie przeciwstawnie. Orzeczenie (postawiła) jest pomijane w kolejnych zdaniach składowych, pozostaje ono w domyśle. Agata Tołkaczew Mamy tu do czynienia ze jednym zdaniem kompletnym (pierwsza świnka postawiła dom ze słomy) i z dwoma tzw. eliptycznymi równoważnikami zdania (druga z desek oraz trzecia z cegieł). Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2009-06-08 |
| Czy lepiej na stronie internetowej zamieścić pytanie Zapomniałeś hasło? czy Zapomniałeś hasła?. Druga forma wydaje mi się bliższa poprawności, jednak odnoszę wrażenie, że częściej można się spotkać, na przykład na stronie Allegro, z tą drugą. | |
| Czasownik zapomnieć wymaga użycia dopełniacza, nie zaś biernika, dlatego poprawna jest wyłącznie wersja zapomniałeś hasła. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2009-03-28 |
| Mam wątpliwości, co do poprawności następującego zdania: Nie chcę słuchać drwin za to, że nie ugiąłem kolan pod naciskiem cudzych słów. To fragment piosenki jednego z polskich zespołów. Czy wyraz drwina jest tutaj użyty poprawnie? Można drwić z czegoś, z kogoś, ale chyba nie za coś? Jednak tu nie został użyty czasownik, ale rzeczownik. Czy w związku z tym zdanie to jest poprawne? | |
| Mam Pani rację: drwi się z kogoś lub czegoś. W związku z tym podmiot liryczny utworu powinien mówić, że ktoś drwi z tego, że nie ugiął kolan itd. Pochodny od czasownika rzeczownik drwina przejmuje jego schemat składniowy, wymaga zatem użycia przyimka [i[z z dopełniaczem, co widać w przykładach z literatury polskiej: Czy przebaczysz ohydne drwiny z cudów? (B. Prus, Faraon); W opinii niemieckich profesorów to tylko dziecko dobrze się sprawiało, które płaciło śmiechem za ich drwiny z „polskiego zacofania”, języka i tradycji (H. Sienkiewicz, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela), Dawało to sposobność do niezrównanych dowcipów, świetnych drwin z motłochu rozsiadającego się w pałacu, a nawet do rzewnych legend (S. Żeromski, Popioły), (…) wytrzymałość, odwaga, wesołość i pewna odrobina drwiny z „Moskala”, u którego się służy, lecz nad którym jednak panuje się mimo wszystko - torowały drogę od niższej do wyższej pozycji (S. Żeromski, Przedwiośnie). Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2009-03-28 |
| Chciałbym dowiedzieć się, czy wymieniając cokolwiek w nawiasie, powinienem trzymać się zasad deklinacji. Ilustrując przykładem, pragnę zapytać, czy zdanie: Proszę przesłać na adres firmy kopię swojego dokumentu tożsamości (dowód osobisty) może zostać uznane za poprawne, czy też powinno ono brzmieć: Proszę przesłać na adres firmy kopię swojego dokumentu tożsamości (dowodu osobistego). | |
| Przekazywanie wiadomości w nawiasie powinno następować tylko w razie uzasadnionej konieczności. Jeśli przytoczony tekst jest przykładem pisma urzędowego, oficjalnego administracyjnego, formalnego, czyli kierowanego od instytucji do instytucji lub petenta / klienta, rzeczowość i precyzyjność wypowiedzi jest nade wszystko wskazana. Po co zatem najistotniejszą wiadomość wkładać do nawiasu, skoro – jak jego zawartość sugeruje – chodzi konkretnie o dowód osobisty? Najlepiej zatem wpisać to wyrażenie do tekstu głównego, pozbywając się nawiasu. Inaczej kiedy w nawiasie znalazłyby się przynajmniej dwie możliwości do wyboru dokumentu tożsamości. Wówczas stosować należy odmianę jak przed nawiasem, bo stanowi on jego dalszy ciąg na miarę składnika zdania. Iwona Loewe | |
| Składnia | 2009-03-27 |
| W tekście do redakcji językowej mam takie zdanie: Wiele osób z dumą mówi o sobie, że są realistami. Moja intuicja językowa podpowiada mi, że powinno być raczej: Wiele osób z dumą mówi o sobie, że jest realistami. Czy w ogóle są jakieś zasady dotyczące tego typu konstrukcji? :-) Nie znajduję żadnych podpowiedzi ani w Poradni UŚ, ani w Poradni PWN. W słowniku poprawnej polszczyzny pod hasłem WIELE podane są jedynie przykłady zdań pojedynczych z tym wyrazem. A może oba warianty są poprawne? | |
| Nomen omen wiele już w naszej poradni oraz w książce opublikowanej na podstawie udzielonych odpowiedzi powiedzieliśmy (www.poradniajęzykowa.pl. Red. K. Wyrwas. Katowice 2007, s. 113-120). Ale powtórzmy: nieokreślone liczebniki oraz rzeczowniki w funkcji liczebnika (typu szereg, moc, część) występują w roli zespolonego podmiotu razem ze stojącym obok rzeczownikiem(w dopełniaczu): Wiele osób, szereg mężczyzn, moc demonstrantów. Orzeczenie w takich zdaniach przyjmuje postać liczby pojedynczej, a wyrażone w czasie przeszłym – rodzaj nijaki, a więc: Wiele osób spotkało się na dworcu. Moc demonstrantów wyszło na ulice. Kiedy rozbudujemy owo zdanie pojedyncze o kolejne, otrzymując zdanie złożone, mamy w nim konsekwencje składniowe zespolenia liczebnikowo-rzeczownikowego. Tak jak Pani przeczuwa należy brnąć w to zamieszanie i łącznik orzeczenia imiennego postawić w liczbie pojedynczej (jest), ale już orzecznik (tu rzeczownik) w liczbie mnogiej (realistami): jest realistami. Iwona Loewe | |
| Składnia | 2009-03-11 |
| Chciałbym upewnić się co do konstrukcji zdania z wyrażeniem dokonywanie pomiarów. Często korzystam przy pisaniu procedur z konstrukcji np.: pomiarów należy dokonać lub odczytów dokonuje się, tymczasem spotkałem się z opiniami, że prawidłowa konstrukcja to: pomiary należy dokonać i odpowiednio pomiary dokonuje się. Przykładowe zdanie z procedury: Powyższych odczytów dokonuje się w odstępach co 30 sekund. Czy w tym przypadku należy skorzystać z dopełniacza czy biernika? | |
| Bezsprzecznie poprawna formą w podobnych przykładach jest rzeczownik w dopełniaczu, ponieważ czasownik dokonać wymaga uzupełnienia właśnie formą dopełniaczową. Proszę nie dać się zwieść i nadal pisać: dokonać pomiarów, dokonać odczytów. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2008-12-09 |
| Jestem pracownikiem kancelarii Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ w Poznaniu. Nasza jednostka dzieli się na piony i działy. Codziennie odbieramy korespondencję i ją przekazujemy dalej (przypisujemy jej odpowiedni dekret, czyli oznaczenie działu/pionu). Moje pytanie: czy korespondencję dekretujemy DO działu/pionu czy NA dział/pion? Oraz NA osobę czy DO osoby? | |
| Dekretować to tyle, co wydawać akt prawny czyli dekret właśnie lub dokonywać dekretacji na dokumentach (zwłaszcza księgowych). Precyzyjniej dekret to akt normatywny mający moc ustawy, wydany jednak nie przez parlament, ale przez organ władzy wykonawczej (prezydent, premier, rząd). Rozumiem, że nie w takim znaczeniu używają Państwo słowa dekret, nigdzie jednak nie znalazłam definicji, w której napisane byłoby, że dekretowanie to sposób oznaczania pism, korespondencji przed ostateczną dystrybucją. Wydaje się zatem, że używają Państwo słowa dekretować w sensie przenośnym jako ‘decydować, postanawiać’, a zatem w rozstrzyganiu kwestii poprawności składniowej, która Pana niepokoi trzeba będzie posiłkować się semantyką. I tak: dekretuje się bez wątpienia NA DOKUMENTACH (na wnioskach, na fakturach i na umowach), takie dekretowanie oznacza sposób księgowania dokumentu. Gdy jednak dekretują Państwo korespondencję, decydują o tym, do jakiego pionu, działu czy do jakiej osoby dotrze konkretne pismo. Używają słowa dekretować w znaczeniu ‘kierować do kogoś, czegoś’. Wydaje się zatem, że jeśli zaakceptujemy słowo dekretować w znaczeniu kierować do kogoś – to tylko z rekcją dekretować DO DZIAŁU i DO OSOBY. Katarzyna Sujkowska-Sobisz | |