| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-09-21 |
| Bardzo proszę o rozstrzygnięcie wątpliwości związanych z nazwą miejscowości Nowe Marzy (woj. pomorskie). Jak należy wymawiać drugi człon: [marzy] czy [mar-zy]? Jak odmieniamy tę nazwę? | |
| Ważna to nazwa, ponieważ miejscowość owa jest punktem końcowym odcinka autostrady A1 prowadzącego z Gdańska. Lokalna wymowa drugiego członu to [mar-zy], co nie powinno nikogo dziwić, jako że Marzy to rzeczownik w liczbie mnogiej. Należy dodać, że jest to rzeczownik rodzaju żeńskiego Marza – dawny, staropolski ludowy odpowiednik imienia Maria. Na wzmiankę o tym, że imię Maria w polszczyźnie przejęto pierwotnie z łaciny w postaci Marza i w tej formie było używane w gwarach do XVI wieku, natrafiamy w Słowniku etymologicznym języka polskiego Aleksandra Brücknera i w artykule Witolda Taszyckiego z 1938 roku. Pod wpływem Kościoła zastąpiono Marza formą Maryja bliższą wersji łacińskiej. Marza zachowała się do naszych czasów jedynie w kilku nazwach miejscowych (jak np. Świętomarza) i botanicznych (jak marzymiętka). Nie wiadomo dokładnie, jaka była wymowa tego imienia w staropolszczyźnie. Jeśli idzie o odmianę omawianej nazwy miejscowej, to wygląda ona następująco: D. Nowych Marzów, C. Nowym Marzom, B. Nowe Marzy, N. Nowymi Marzami, Ms. Nowych Marzach. Są to również formy używane lokalnie. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-09-18 |
| Moja wątpliwość dotyczy odmiany imienia Leia. Czy dopełniacz, celownik i miejscownik powinny brzmieć Leii czy może Lei? | |
| Jeśli chcemy odmieniać to imię w polszczyźnie (a jego forma jest do tego stworzona), mamy tylko jedną możliwość – Lei. Kierujemy się fonetyką, czyli wymową imienia [leja], analogiczną do „nadzieja”, „zawieja”, które w wymienionych przypadkach zależnych przybierają tradycyjną formę „nadziei”, „zawiei”. Na temat wątpliwości związanych z odmianą nazw pospolitych i własnych tego rodzaju pisałam już kiedyś w poradni w odniesieniu do odmiany nazwiska Kreja, proszę więc skorzystać z naszego archiwum. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-09-18 |
| Niedawno ukazała się „Gazeta Polska Codziennie”,a ja mam wątpliwość dotyczącą odmiany tej nazwy. Czy należy pisać np. „Gazetę Polską Codziennie”, czy też „Gazetę Polską Codzienną”? Gdyby tytuł brzmiał „Gazeta Polska Codzienna”, nie miałbym wątpliwości, ale niestety pomysłodawcy tej nazwy uprzykrzyli mi życie (w ramach obowiązków służbowych przytaczam informacje podawane przez różne media). | |
| Tytuł gazety składa się z trzech członów, z których dwa początkowe są odmienne (rzeczownik i przymiotnik), trzeci natomiast odmianie nie podlega (jako przysłówek). Skoro pomysłodawcy użyli wyrazu nieodmiennego, to należy odmieniać jedynie elementy „Gazeta Polska”. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-09-05 |
| Mam pytanie odnośnie do odmiany imienia żeńskiego Maya – pisanego przez y, ponieważ dziecko urodziło się w Stanach Zjednoczonych. Czy w języku polskim (w pisowni) należy przyjąć schemat odmiany: Maya, Mayi, Mayą itd? | |
| Nie, imię to odmieniamy tak jak polskie Maja, choć w formie mianownikowej tematyczne y zostaje. Formy przypadków zależnych będą zatem następujące: D. Mai, C. Mai, B. Maję, N. Mają, Ms. Mai. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Moje pytanie dotyczy odmiany dwóch konkretnych nazwisk, Brud i Bet. Są to dla mnie nazwiska, które można odmieniać, ale wolę się upewnić, czy np. również w takim zdaniu: Mamy zaszczyt zaprosić Annę i Jana Betów oraz Annę i Jana Brudów na uroczystość wręczenia nagród. | |
| Nazwiska te powinno się odmieniać i to dokładnie tak, jak to Pani zrobiła. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Chciałabym zapytać o odmianę imion żeńskich typu Sarah, Hannah. Słowniki i poradniki zgodnie twierdzą, że imiona te, jako zakończone na spółgłoskę, są nieodmienne i można dopuścić jedynie odmianę w języku mówionym. Czy tak jest istotnie, czy może zalecenia się zmieniają? Czy nadal można napisać wyłącznie rozmawiałam z Dinah? | |
| Nic się nie zmieniło w zaleceniach w kwestii, o którą Pani pyta. Oczywiście, może Pani przyjąć w swoich tekstach polską pisownię imion takich jak Sarah czy Dinah i np. zamiast Sarah Connor pisać Sara Connor. Wtedy problem z odmianą znika. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-05-18 |
| proszę o pomoc w odmianie nazwiska Maciocha (intryguje mnie zwłaszcza biernik), a także o odpowiedź, jak będzie brzmiała tradycyjna forma nazwiska mężatki (wydaje mi się, że zgodnie z systemem będzie to Macioszyna). | |
| formy kolejnych przypadków nazwiska Maciocha są następujące: D. Maciochy; C. Maciosze, B. Maciochę, N. Maciochą, Ms. Maciosze. Forma odmężowska tego nazwiska będzie brzmiała tak, jak się Pani wydawało, czyli Macioszyna. O córce pana Maciochy powiemy natomiast: panna Macioszanka. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-05-14 |
| Zawsze staram się odmieniać nazwiska, wiedząc, że język polski jest językiem fleksyjnym. Jednak odmiana niektórych sprawia mi trudność, zwłaszcza, że osoby noszące te nazwiska twierdzą, iż akurat ich się nie odmienia. Kłopot sprawia mi odmiana nazwiska SZEJA (Anna), MKRCZIAN – pradziadek Igora Mkrczian pochodzi z Armenii. Byłabym wdzięczna za podanie poprawnych form w dopełniaczu, celowniku w liczbie pojedynczej i w mianowniku liczby mnogiej. | |
| Nazwisko Szeja się odmienia, wzorcowo zatem będzie: D. Anny Szei, C. Annie Szei, B. Annę Szeję, N. Anną Szeją, Ms. Annie Szei. Jak widzimy, w tym nazwisku w trzech przypadkach dochodzi do znacznej zmiany tematu i może być tak, że pani Anna, która jest właścicielką nazwiska, nie życzy sobie takiej odmiany i postuluje stosowanie w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku postać Szeji, błędną z punktu widzenia fleksji, ale jednocześnie zachowującą całą postać tematu. Znane są historie osób o podobnym typie nazwiska, które długo walczyły o zachowanie tematycznego -j- w jego odmianie, co dla tych konkretnych przypadków społeczeństwo, złożone również z językoznawców, ostatecznie mniej lub bardziej milcząco zaakceptowało. Myślę zatem, że jeżeli pani Anna chce odmieniać swoje nazwisko, zawsze zostawiając w nim -j-, powinniśmy na to przystać. Natomiast nieodmienianie nazwiska w ogóle byłoby tu rażący błędem i na to bym się nie zgodziła. Co do nazwiska Mkrczian – jest ono mniej problemowe. Jako męskie odmienia się w następujący sposób: D. Igora Mkrcziana, C. Igorowi Mkrczianowi, B. Igora Mkrcziana, N. Igorem Mkrczianem, Ms. Igorze Mkrczianie; M. lmn. Igor i Łukasz Mkrczianowie. Jako nazwisko żeńskie jest ono nieodmienne, a więc choć w kolejnych przypadkach zmieniać się będą końcówki imienia p. Dominiki (Dominika, Dominiki, Dominice, Dominikę, Dominice, Dominiką), forma nazwiska zawsze będzie taka sama, czyli po prostu Mkrczian. Będziemy mieć natomiast następujące postaci przypadków dla nazwy pary Igor i Dominika Mkrczianowie: D. Igora i Dominiki Mkrczianów, C. Igorowi i Dominice Mkrczianom, B. Igora i Dominikę Mkrczianów, N. Igorem i Dominiką Mkrczianami, Ms. Igorze i Dominice Mkrczianach. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-05-14 |
| Jak się odmienia angielska nazwa sklepu Eaton’s powstała od nazwiska Eaton? | |
| Nazwa sieci Eaton’s będzie nieodmienna, ale nazwa konkretnego sklepu – Eaton już tak (podobnie jak nieodmienna jest nazwa sieci barów McDonald’s, choć już nazwa pojedynczego baru – McDonald przyjmuje stosowne końcówki fleksyjne). Wzór zaś odmiany nazwy tego pojedynczego sklepu z pytania będzie taki: M. Eaton, D. Eatona, C. Eatonowi, B. Eatona, N. Eatonem, Ms. Eatonie. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-04-30 |
| Mam dylemat, jak odmienić żeńskie nazwisko dwuczłonowe, w którym jeden człon jest obcojęzyczny, np. Bożena Sękara-Wohn. | |
| W przypadku nazwisk żeńskich dwuczłonowych odmieniamy oba człony niezależnie od siebie, trzymając się oczywiście reguł deklinacji dla nazwisk żeńskich w ogóle, tzn. końcówki fleksyjne przyłączamy tylko do tych członów, które zakończone są samogłoską -a, zaś wszystkie inne pozostawiamy w formie podstawowej. A W związku z tym w wypadku nazwiska p. Bożeny jego poszczególne formy deklinacyjne przyjąć powinny następujący kształt. D. Sękary-Wohn; C. Sękarze-Wohn, B. Sękarę-Wohn, N. Sękarą-Wohn, Ms. Sękarze-Wohn. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-04-30 |
| Zastanawiam się, który zapis jest poprawny: Szkolne Koło Miłośników Gry na Gitarze, Koło Języka Angielskiego czy Szkolne koło miłośników gry na gitarze, Koło języka angielskiego? | |
| Ponieważ koła to pewne organizacje, wszystkie człony ich nazwy z wyjątkiem przyimków i spójników powinno się pisać wielkimi literami. Poprawnie zatem będzie: Szkolne Koło Miłośników Gry na Gitarze oraz Koło Języka Angielskiego. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-18 |
| Chciałabym uzyskać odpowiedź na pytanie, czy nazwy jezior piszemy zawsze wielką literą. Chodzi mi dokładnie o użycie wielkiej litery w zdaniu typu: Byłam nad Jeziorem Drwęckim, czy Byłam nad jeziorem Drwęckim? | |
| Wyraz Jezioro piszemy wielką literą, jeśli wchodzi ono w skład nazwy geograficznej, której kolejny element jest przymiotnikiem w mianowniku lub rzeczownikiem w dopełniaczu, np. Jezioro Drwęckie, Jezioro Niewolnicze, Jezioro Małgorzaty (w Etiopii), Jezioro Wiktorii. Słowo jezioro napiszemy natomiast małą literą, jeśli po nim występuje konkretna nazwa jeziora będąca rzeczownikiem w mianowniku, np. jezioro Śniardwy, jezioro Ontario, jezioro Czad, jezioro Bajkał itd. Ta sama zasada dotyczy pisowni nazw mórz, gór, wyżyn, nizin, kanałów, półwyspów, pustyń itp. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-18 |
| Mam pytanie o odmianę francuskich imion/nazwisk. Chodzi mi konkretnie o zdanie: Stowarzyszenie zostało założone w 1946 roku przez Armand Marquiset. Czy wspomniane imię/nazwisko powinno zostać odmienione? | |
| Nazwisko Marquiset może zostać nieodmienione, jeśli obok niego występują odmienione imię, tytuł lub np. nazwa funkcji. Ale warto to nazwisko odmieniać zawsze. Postaci przypadków zależnych są następujące: D. Marquiseta, C. Marquisetowi, B. Marquiseta, N. Marquisetem, Ms. Marquisecie. Imię Armand będzie przyjmowało natomiast takie formy: D. Armanda, C. Armandowi, B. Armanda, N. Armandem, Ms. Armandzie. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-06 |
| Jak powinna odmieniać się żeńska forma nazwiska Pacyga? Czy tak: Pacygi, Pacydze itd? | |
| Nazwisko to odmienia się w liczbie pojedynczej w sposób przywołany w pytaniu zarówno wtedy, gdy jego nosicielem jest kobieta, jak i wówczas, gdy mamy na myśli pana Pacygę. Pełna odmiana będzie wyglądała dla obu rodzajów (męskiego i żeńskiego) tak: M. Pacyga; D. Pacygi; C. Pacydze; B. Pacygę; N. Pacygą; Ms. Pacydze. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-06 |
| Ostatnio zaczęłam wypisywać zaproszenia ślubne i mam w związku z tym pewien problem. W mojej rodzinie są dwa małżeństwa, w których kobieta ma dwuczłonowe nazwisko. W związku z tym, jak powinno brzmieć zaproszenie? Zważywszy na to, że z mojej rodziny jest mężczyzna i wypisując go jako pierwszego. Zapraszamy Sz.P. Adama Kowalskiego i Annę Nowak-Kowalską z córką Hanną? Czy użyć nazwiska mężczyzny Adama i Annę Kowalskich z córką Hanną? | |
| Myślę, że zdecydowanie lepiej będzie napisać wspólne nazwisko małżonków. Trzeba by też, niezależnie od stopnia pokrewieństwa czy powinowactwa, w zaproszeniu na początku wymienić imię kobiety, czyli tak: Zapraszamy Sz.P. Annę i Adama Kowalskich z córką Hanną. Życząc wszystkiego najlepszego Pani i Narzeczonemu, pozdrawiam serdecznie. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-05 |
| Od kilku lat, gdy przychodzi nam napisać tekst w języku polskim z zakresu prowadzonych w naszej Grupie Chemii Powierzchni i Materiałów badań, dyskutujemy nad tym, jak poprawnie tłumaczyć z angielskiego sformułowanie Saha-Langmuir equation. Przykłady na to, jak różne rodzaje odmian par nazwisk przyjęły się w naszym chemicznym języku można mnożyć. Mamy metodę Hartree-Focka (M. Hartree-Fock), model Lotki-Volterry (M. Lotka-Volterra), równanie Debye’a-Sherrera (M. Debye-Sherrer). W każdym z wymienionych przypadków czytelnik jest w stanie, widząc, jak wygląda dopełniacz, wywnioskować o tym, jak nazwiska naukowców brzmią w mianowniku. Gdy jednak próbujemy pisać równianie Saha-Langmuira lub równianie Sahy-Langmiura, to rodzi się niepewność co do podstawowej formy nazwiska Saha. Sah, Saha czy może Sahy? Idąc dalej, po dyskusji z polonistą, który radził, by w niepewnych sytuacjach używać końcówki ’ego, kolega napisał w swej pracy dyplomowej równanie Saha’ego-Langmuira. Na tę formę z kolei każda komórka mojego ciała krzyczy rozpaczliwe NIE, nie mogąc pogodzić się z tą nienaturalną dla mnie odmianą. Wspomniany polonista mówił też, że tego typu dylematy zazwyczaj same rozwiązują się w środowiskach naukowych poprzez konsekwentne używanie jednej formy. Tak się jednak składa, że w Polsce niewiele osób używa na co dzień tego nieszczęsnego równania, zatem dyskusja toczy się w naszej grupie w gronie trzech osób, z których każda ma inne zdanie. | |
| Wszystkie uwagi i niepewności są słuszne i zasadne, ale jeśli chodzi o gramatykę, dokładnie fleksję nazwiska Sahy, to wątpliwości nie ma. Wszystkie nazwiska zakończone na -a odmieniają się jak podobne polskie, np. Kudera, Lasota. Tak więc: Meghnad Saha, Meghnada Sahy, Meghnadowi Saha// Sasze, Meghnada Sahę, Meghnadem Sahą, o Meghnadzie Sasze// Saha. Warto pamiętać, że odmiana nazwisk obcych jest zalecana, jeśli tylko jest możliwe przyporządkowanie nazwiska jakiemuś wzorcowi odmiany. Aldona Skudrzyk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-03-05 |
| Dręczy mnie odmiana nazw miejscowości po przyimku do. Dlaczego nazwa rodzaju męskiego przybiera raz końcówkę -a, innym razem -u, np. do Poznani-a, ale do Białegostok-u? | |
| Postawione pytanie dotyczy dopełniacza – odpowiadającego na pytanie kogo, czego? (nie ma) – liczby pojedynczej rodzaju męskiego. W języku polskim zasady doboru dopełniaczowych końcówek –a, –u nie są ściśle określone, mamy bowiem do czynienia z wciąż żywotnym procesem w tym przypadku. Pomocnym (choć nie zawsze jednoznacznie rozstrzygającym) kryterium staje się obowiązująca w polszczyźnie zasada, iż końcówkę –a przyjmują męskie rzeczowniki żywotne (to te, których dopełniacz lp. jest tożsamy z biernikiem lp., np. D. lp. – kogo, czego nie ma? – kierownika, psa i Blp. – kogo, co widzę? – kierownika, psa), nazwy narzędzi, naczyń, miar, wag, liczb, miesięcy (np. czajnika, talerza, hektara, grama, tysiąca, grudnia) oraz tańców, gier, owoców, grzybów i marek fabrycznych (np. walca, pokera, ogórka, mercedesa). W odniesieniu do nazw miejscowych nie ma ściśle obowiązujących reguł i należy liczyć się z miejscową tradycją doboru końcówki, np. mówimy do Kołobrzegu, ale do Tarnobrzega (i tylko takie formy są poprawne!). W przypadku Białegostoku i Poznania na doborze końcówki dopełniaczowej mogła zaważyć w jakimś stopniu etymologia: wszak Poznań, a także Bytom czy Wrocław pochodzą od osobowej nazwy własnej i tworzone były jako nazwy miejscowe za pomocą przyrostka –jь, co w rezultacie dawało miękki wygłos wyrazom. Tę miękkość utrzymał Poznań, ale w przypadku Bytomia, Wrocławia mianownikowy miękki wygłos zanikł (uległ dyspalatalizacji) w ciągu XVIII wieku, choć ową miękkość widzimy dziś przecież w dopełniaczu właśnie czy w celowniku (komu, czemu? – Wrocławiowi czy Bytomiowi). Joanna Przyklenk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-02-26 |
| Chciałabym zapytać, która z podanych nazw jest lepsza pod względem poprawnościowym – Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich czy Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk. | |
| Zdecydowanie bardziej jednoznaczna (i z tego względu lepsza) byłaby postać Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk – nie ma wówczas wątpliwości, która instytucja (sama biblioteka czy też cała akademia) nosi imię Wróblewskich, a proszę zauważyć, że mogłyby się one pojawić w przypadku nazwy Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-02-26 |
| Chciałbym poprosić o wyjaśnienie dość prostej, ale nurtującej mnie rzeczy. Mieszkam w Mieście Powiatowym Hrubieszów sąsiadującym z terenami wiejskimi. Jaka jest poprawna wymowa nazw tych miejscowości. Np.: miejscowość Rozkoszówka. Tak więc: Jadę do Rozkoszówki czy może jednak Jadę na Rozkoszowkę. Następna rzecz: mieszkam na osiedlu Sławęcin. Mówimy: Mieszkam na osiedlu Sławęcin czy może Mieszkam w osiedlu Sławęcin. Czy można pominąć ten wyraz, mówiąc Mieszkam na Sławęcinie, czy też Mieszkam w Sławęcinie? | |
| Zdecydowanie jadę do Rozkoszówki, ale mieszkam na osiedlu Sławęcin. W mowie potocznej można pominąć wyraz osiedle i powiedzieć: mieszkam na Sławęcinie. Przyimek na jest charakterystyczny dla konstrukcji składniowych, w których występuje nazwa własna osiedla. Joanna Przyklenk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-02-26 |
| Chciałam zapytać o pisownię dopełniacza i celownika od imienia żeńskiego Nikola .Czy pisownia przez jedno i, czyli Nikoli jest poprawna? Na jakie źródło bądź zasadę można się powołać, uzasadniając? | |
| Imię żeńskie Nikola w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku ma postać: Nikoli, w bierniku – Nikolę, w narzędniku – Nikolą, a w wołaczu – Nikolo lub Nikolu (za: J. Grzenia: Słownik imion. Warszawa 2004). Joanna Przyklenk | |