| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-17 |
| Jeśli pewna osoba nazywa się, powiedzmy, Lew Ziębło, to czy poprawie powiem, mówiąc: Teraz przemawia Lew Ziębło; W tej chwili nie ma Lwa Ziębły; Zaufałam Lwowi Zięble; Wczoraj w teatrze widziałam Lwa Ziębłę; Jutro na koncert idę z Lwem Ziębłą; Czy teraz myślisz o Lwie Zięble? | |
| Polskie nazwiska męskie zakończone na o, a poprzedzone spółgłoską twardą (b, p, d, t, w, f, z, s, r, ł) przyjmują końcówki deklinacji żeńskiej rzeczownikowej. Imię męskie Lew odmienia się podobnie jak rzeczownik lew oznaczający zwierzę (różnice dotyczą tylko celownika liczby pojedynczej oraz mianownika i biernika liczby mnogiej (zob. odpowiednie hasła w słowniku PWN). Zaproponowana odmiana jest więc poprawna. Słowo komentarza do celownika liczby pojedynczej: forma Lwowi Zięble jest poprawna, aczkolwiek częściej stosuje się postać Lwu Zięble. Magdalena Kurpiel | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-14 |
| Chciałabym zapytać o poprawną pisownię nazw pociągów – czy piszemy: ekspres Wostok czy „Wostok”, pospieszny Promień Słońca czy „Promień słońca”? | |
| Obie wersje pisowni: ekspres Wostok lub ekspres „Wostok” są poprawne; cudzysłów silniej wyodrębnia jednowyrazową nazwę własną. Nazwa dwuwyrazowa powinna być pisana wielkimi literami: pospieszny Promień Słońca (por. Morze Barentsa) lub pospieszny „Promień Słońca”. Aldona Skudrzyk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-14 |
| Zwracam się z wielką prośbą o udzielenie mi informacji na temat odmiany następujących nazwisk: 1. Socha – czy zapraszam na ślub panią i pana Sochów? 2. Rytt – czy zapraszam pana Rytta? 3. Chalcarz – czy zapraszam panią i pana Chalcarzy czy Chalcarzów? 4. Kościelny, Porębny – czy zapraszam pana Kościelnego i panią Porębną? | |
| Na ślub, i nie tylko, można zaprosić państwa Sochów, pana Rytta, państwa Chalcarzów i pana Kościelnego. Zanim wypisze się zaproszenie dla ostatniego gościa, trzeba będzie mu, a właściwie jej, zajrzeć do dowodu osobistego. Jeśli pani o imieniu – powiedzmy – Anna ma na nazwisko Porębna, to zaprosimy i ugościmy panią Annę Porębną. Ale jeżeli w jej dokumencie tożsamości widnieje w odpowiedniej rubryce zapis Anna Porębny, to sygnał, że nazwisko tej kobiety jest nieodmienne (w myśl reguły, że spośród nazwisk żeńskich odmieniają się tylko te zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -a). W tym drugim przypadku w zaproszeniu pojawi się więc np. taka formuła: Serdecznie zapraszamy p. Annę Porębny na nasz ślub. Życząc narzeczonym dużo szczęścia, pozdrawiam gorąco. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-13 |
| Czy można odmienić przez przypadki polskie nazwisko Trepto? | |
| Według Słownika poprawnej polszczyzny PWN wymagania polskiej fleksji nakazują, jeżeli jest to możliwe, włączanie nazwisk (również obcych) do modeli deklinacyjnych właściwych rzeczownikom pospolitym. Wybór odpowiedniego wzoru odmiany jest zależny od postaci fonetycznej zakończenia nazwiska, ściślej od ostatniej głoski. Nazwiska męskie zakończone w liczbie pojedynczej na spółgłoskę oraz na samogłoski -a lub -o odmieniają się jak rzeczowniki. Trepto należy do grupy nazwisk męskich odmienianych według deklinacji żeńskiej, do której oprócz nazwisk kończących się na samogłoskę -a poprzedzoną spółgłoską twardą: b, p, d, t, m, n itd., np. Zawada, należą także te kończące się na -o poprzedzone spółgłoską twardą, np. Sidło, Kopyto. Odmieniać się więc będą jak rzeczowniki pospolite rodzaju żeńskiego należące do tej samej grupy, np. bona. Wzór odmiany: D. Trepty (bo: bony, Kopyty); C.=Ms. Trepcie (bo: bonie, Kopycie); B. Treptę (bo: bonę, Kopytę); N. Treptą (boną, Kopytą). Jeśli nazwisko Trepto należy do kobiety, będzie ono nieodmienne. Anna Kołodziej | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-13 |
| Skąd pochodzi końcówka -n w nazwach Neron i Korbulon czy Otton? Przecież w nazwach oryginalnych z języka łacińskiego litera -n nie występuje. | |
| W języku polskim znajdują się imiona zakończone na -o, które mają element -n- tylko w przypadkach zależnych (Hugo, ale: Hugona, Hugonowi; Bruno, ale: Brunona, Brunonowi) oraz takie, w których element -n- występuje w każdej formie przypadkowej (m.in.: Neron, Otton, Cyceron, Platon, Scypion). Zgodnie z informacjami zawartymi w słownikach języka polskiego i poradnikach językowych element -n- w imionach łacińskich i greckich pochodzi z deklinacji łacińskiej i jest wynikiem wyrównania formy mianownika do form przypadków zależnych, które były rozszerzone o element -n-, por.: Nominativus (Mianownik) Otto; Genetivus (Dopełniacz) Ottonis; Dativus (Celownik) Ottone etc. Polszczyzna, przejmując imiona wielkich Rzymian czy Greków, pozostawiła ten element, być może dla uszanowania reguł gramatyki łacińskiej (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny Red. A. Markowski. Warszawa 2003; Grzenia J.: Słownik imion. Warszawa 2002; O dobrej i złej polszczyźnie. Red. W. Kochański, B. Klebanowska, A. Markowski. Warszawa 1985). Kinga Knapik | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-12 |
| Bardzo proszę u udzielenie mi odpowiedzi w sprawie odmiany imienia Janusz. Zwróciłam się do znajomego w formie: Dobrze Januszu, poinformuję Cię o tym. Zwrócił mi uwagę, że jest to niepoprawna forma, i pouczył mnie, że powinnam powiedzieć dobrze, Janusz... Podaję argument jakiego użył: "Imię Janusz się nie odmienia w taki sposób i nie ma wersji Januszu. Taka wersja występuje tylko w przypadku – miejscownik. W zdaniu, które napisałaś, będzie brzmieć: Dobrze, Janusz. Sorry, że zwracam uwagę, ale jakoś dziwnie mi się to czyta :))))))). Bardzo proszę o odpowiedź, gdyż całe życie, zwracając się bezpośrednio do osób, odmieniałam imiona. Do mnie też całe życie mówiono dobrze, Aniu. | |
| Poprawną formą rzeczownika Janusz w wołaczu (a taki właśnie kontekst Panią interesuje) jest oczywiście forma Januszu. Jeśli używamy czyjegoś imienia podczas zwracania się do niego, witania czy też żegnamy z nim, zawsze stosujemy owo imię w wołaczu. A zatem powiemy: Witaj, Arturze; Żegnaj Mariuszu i Nie masz racji, Januszu, sądząc, że twoje imię ma formę Januszu tylko w miejscowniku. Taką samą postać ma ono również w wołaczu. Katarzyna Sujkowska-Sobisz | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-12 |
| Jak prawidłowo odmienić nazwisko w liczbie mnogiej w zdaniu: ISZ i AG w imieniu Rodziców oraz własnym z radością zapraszają: Huehndorf, Gierada, Gawryś, Maj, Łopata, Hołoś, Franczak. | |
| Nazwiska wymienione w pytaniu są odmieniane według modelu rzeczownikowego, czyli przyjmują w liczbie mnogiej takie końcówki, jak wyraz psycholog (tj. M. psychologowie, D. psychologów, C. psychologom, B. psychologów, N. psychologami, Ms. psychologach). Skoro mamy w mianowniku liczby mnogiej formy: ci państwo Huehnderfowie, Gieradowie, Gawrysiowie, Majowie, Łopatowie, Hołosiowie i Franczakowie, to – zapraszając ich – należy użyć formy biernikowej: państwa Huenhdorfów, Gieradów, Gawrysiów, Majów, Łopatów, Hołosiów, Franczaków. Joanna Przyklenk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-12 |
| Jak odmieniają się nazwiska rosyjskie żeńskie, zakończone na -ina? W Słowniku ortograficznym (PWN, 2006) znalazłam informację, że tylko Karenina ma odmianę rzeczownikową, zaś pozostałe – przymiotnikową. Słownik poprawnej polszczyzny (PWN, wyd. z 2008 roku) natomiast nie wyodrębnia nazwisk żeńskich rosyjskich w osobną grupę i zaleca odmianę rzeczownikową we wszystkich przypadkach. Proszę o rozwianie moich wątpliwości – czy obie wersje zatem są dopuszczalne? | |
| Spośród wszystkich nazwisk żeńskich (w tym i rosyjskich) odmieniają się tylko te zakończone na -a, przy czym nazwiska z formantem -owa, -ewa lub -ska, -cka, -dzka oraz -na (tym ostatnim tylko jako odpowiednikiem męskiego -ny) mają odmianę przymiotnikową, natomiast wszystkie pozostałe z wygłosowym -a (także te na -ówna oraz polskie czy rosyjskie na -ina) włączane są do paradygmatów rzeczownikowych. I nie może być inaczej. A zgodnie z powyższymi zasadami będziemy mieć następujące formy przypadków nazwisk znanej rosyjskiej piosenkarki Maszy Rasputiny oraz jej rodaczki grającej w narodowej reprezentacji siatkarek Eleny Godiny: M. Rasputina, Godina; D. Rasputiny, Godiny; C. = Ms. Rasputinie, Godinie; B. Rasputinę, Godinę; N. Rasputiną, Godiną; a także taką oto odmianę nazwisk innych Rosjanek: tyczkarki Eleny Isinbajewej i tenisistki Marii Szarapowej: M. Isinbajewa, Szarapowa; D. = C. = Ms. Isinbajewej, Szarapowej; B. = N. Insibajewą, Szarapową. I jeszcze słowo komentarza do przywołanego przez Panią zalecenia Słownika poprawnej polszczyzny. Uwaga o odmienianiu nazwisk rosyjskich według deklinacji rzeczownikowej jest tam zamieszczona zapewne w punkcie omawiającym fleksję nazwisk męskich na -in (a przy okazji też męskich na -ow, -ew), i do nich powinniśmy ją odnosić (por. zresztą z regułą 314 zasad pisowni polskiej). Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-08 |
| Moje pytanie dotyczy odmiany nazwiska Nowak. Od zawsze uczono mnie, że to nazwisko się odmienia, jednak jedna z moich uczennic usilnie twierdzi, że jej nazwisko jest nieodmienne. | |
| Pani/Pana uczennica ma tylko częściową rację. Otóż w wypadku, gdy chcemy odmienić nazwisko Nowak w rodzaju męskim, oczywiście odmieniamy je tak, jak odmienia się rzeczowniki (M. Nowak, D. Nowaka itd.). Natomiast, gdy przyjmiemy, że jest to nazwisko żeńskie, wtedy pozostaje ono nieodmienne. Sławomir Duda | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-02-13 |
| Jak odmieniać nazwisko Michela de Ghelderode. Biorąc pod uwagę pochodzenie, powinno być: Ghelderode’a, Gheldrode’em... Ale bardzo rozpowszechniona jest forma: Ghelderodego, Ghelderodem... Czy ta druga może być poprawna? | |
| Nazwisko tego belgijskiego dramatopisarza czyta się z francuska [Gelderod], kończy je w pisowni e nieme, z tego powodu poprawna odmiana do ta z apostrofem przed końcówkami przypadków: DB. Ghelderode’a, C. Ghelderode’owi, N. Ghelderode’em, Ms. Ghelderodzie. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-02-05 |
| Czy jest forma Kayahowie, czy raczej użyć lud Kayah? A w ogóle Anglicy używali nazwy Karenni ( nie mylić z Karenami - Karenowie), więc może Karenniowie??? Ale to brzmi śmiesznie. | |
| W języku polskim używa się zwykle formy Kajowie (w razie wątpliwości może też być lud Kayah, co jest bliskie angielskiemu Kayah), inne formy, np. Kayahowie, Karenni, Karenniowie, można akceptować, ale raczej nie należy ich polecać. Karenni to, o ile mogłem ustalić, dawna nazwa Kajów. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-02-05 |
| Czy piszemy Rakhinowie, czy Rakinowie? | |
| Jest to nazwa bardzo u nas rzadka, trudno więc ustalić optymalną formę, powinno być raczej Rakhinowie (angielskie Rakhines). Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-04-22 |
| Chciałbym dowiedzieć się, jak poprawnie powinno się odmieniać nazwisko: Farna, Ewa Farna. Jak przymiotnik czy też jak rzeczownik (Fonda, Masina). Spotkałem się z formą Farnej w dopełniaczu. Trochę mnie to kłuje w ucho... | |
| Niewątpliwie pomocna byłaby wiedza o tym, jak odmienia się to nazwisko używane przez mężczyznę (męża, ojca, brata nosicielki). Jeśli pan nazywa się np. Józef Farna, pewne jest, że nazwisko to przyjęło rzeczownikowy typ odmiany: D. Farny, CMs. Farnie,B. Farnę, N. Farną. Jeżeli natomiast pan nazywa się Józef Farny, jest to dowód na to, że nazwisko owo odmienia się jak przymiotnik: w rodzaju męskim ma formy: DB. Farnego, C. Farnemu, NMs. Farnym, w żeńskim: DCMs. Farnej, BN. Farną. Ms.Farną. Za tym, że nazwisko to może się odmieniać jak przymiotnik, przemawia fakt, że istnieje (choć wychodzący z użycia, w słownikach współczesnych określany jako przestarzały) przymiotnik farny o znaczeniu ‘należący, odnoszący się do fary; parafialny’. To chyba wszystko, co może na ten temat powiedzieć językoznawca. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-04-08 |
| Bardzo proszę o odpowiedź, jak prawidłowo odmienić w liczbie mnogiej nazwiska: Łaska, Dębiuska, Pindel, Krzywik, Picho, Adamek, Radom, Trocha, Musidlak, Bruś, Syguła, Nocula, Chwała, Szczęsny, Kruczek, Karos, Zajbert, Zielonka w zdaniu: AG i CJ wraz z Rodzicami serdecznie zapraszają Sz.P. ................ do współuczestnictwa w uroczystości przyjęcia Sakramentu Małżeństwa. | |
| W cytowanym zdaniu nazwiska muszą przybrać formę dopełniacza liczby mnogiej, będą więc brzmieć następująco: Łasków, Dębiusków, Pindelów (lub Pindlów), Krzywików, Pichów, Adamków, Radomów, Trochów, Musidlaków, Brusiów, Sygułów, Noculów, Chwałów, Szczęsnych, Kruczków, Karosów, Zajbertów, Zielonków. Jakie to szczęście, że ktoś pyta JAK te nazwiska odmienić, nie zaś CZY je odmienić! Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-30 |
| Jaka jest poprawna odmiana nazwiska Wawrzynów (np.Jan Wawrzynów)? | |
| Nazwiska polskie zakończone na -ów, np. Wawrzynów, Jacyków odmienia się z zachowaniem wymiany o : ó, a zatem: DB. Jana Wawrzynowa, C. Janowi Wawrzynowowi, N. Janem Wawrzynowem, Ms. Janie Wawrzynowie. Nazwisko pary małżeńskiej przybierałoby następujące formy: M. Maria i Jan Wawrzynowowie, D. Marii i Jana Wawrzynowów, C. Marii i Janowi Wawrzynowom, B. Marię i Jana Wawrzynowów, N. Marią i Janem Wawrzynowami, Ms. Marii i Janie Wawrzynowach. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-19 |
| Według jakich zasad odmienia się nazwisko Feleszko? | |
| Nazwisko to odmienia się jak Kościuszko, według deklinacji nijakiej: D. Feleszki ,CMs. Feleszce,B. Feleszkę,N. Feleszką; lm.: M. Feleszkowie, DB. Feleszków ,C . Feleszkom, N. Feleszkami, Ms. Feleszkach. Dodać warto, że w przypadku nazwisk zakończonych na -o dopuszczalne (tolerowane – jak mówi „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” w haśle NAZWISKA) jest pozostawienie w formie nieodmienionej, jeżeli nazwisku towarzyszy jakiś odmieniony wyraz, taki jak imię (np. Janowi Feleszko), wyraz pan (np. z panem Feleszko), tytuł (np. o profesorze Feleszko) czy nazwa funkcji (np. dyrektora Feleszko). Fakt, że coś jest tolerowane w normie językowej, nie zmienia jednak tego, że polszczyzna jest językiem silnie fleksyjnym, dlatego też dla wielu osób (w tym i dla piszącej te słowa) formy nieodmienione będą rażące. W związku z powyższym jak zawsze apeluję: odmieniajmy nazwiska! Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-19 |
| Jak odmienić nazwisko Wałęsa? | |
| To słynne nazwisko przyjmuje końcówki odmiany typowe dla rzeczowników rodzaju żeńskiego, odmienia się podobnie jak rzeczownik rzęsa: D. Wałęsy ,C Ms. Wałęsie,B. Wałęsę,N. Wałęsą. W liczbie mnogiej poprawne formy to: M. Wałęsowie, DB. Wałęsów, C. Wałęsom, N. Wałęsami, Ms. Wałęsach. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-18 |
| Jaki jest poprawny zapis (np. na pismach lub dokumentach przy wpisywaniu adresu)? a) Aleja Marszałka Józefa Piłsudskiego, b) Aleja Marszałka Piłsudskiego, c) Al. Piłsudskiego. | |
| Do zidentyfikowania człowieka często wystarczy nazwisko, a w przypadku osoby znanej niekonieczne bywają imię, stopień wojskowy czy inne określenia. W nazwach ulic zwykło się skracać dane osobowe do owego niezbędnego minimum, czyli nazwiska, mówiąc (pisząc): ul. Konopnickiej, al. Wyszyńskiego, pl. Waszyngtona, rondo de Gaulle’a itd. Jeśli chcemy być bardzo oficjalni i dokładni, możemy podać nazwę w wersji „rozwiniętej”, np. ul. Marii Konopnickiej, al. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pl. Jerzego Waszyngtona, rondo Generała Charles’a de Gaulle’a. W przypadku tego typu nazw własnych pojawia się jednak inny ważny problem: ortograficzny. Według zasad pisowni polskiej (reguła 82) towarzyszący nazwie własnej wyraz pospolity, taki jak: ulica (ul.), aleja (al.), osiedle (os.), plac (pl.), pomnik, most, kościół, cmentarz, zaułek należy pisać małą literą, dlatego też poprawnie zapisane formy wyglądają następująco: a) aleja Marszałka Józefa Piłsudskiego, b) aleja Marszałka Piłsudskiego, c) al. Piłsudskiego. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-11 |
| Zastanawiam się, jak odmienia się moje nazwisko. Od dłuższego czasu w rodzinie każdy inaczej odmienia swoje nazwisko Sapija. Niektórzy nie odmieniają go wcale, inni tworzą liczbę mnogą Sapijowie, która brzmi dosyć nienaturalnie i odmieniają przez przypadki (Sapiji, Sapiją). Jaka forma jest poprawna? Czy używanie w liczbie mnogiej Sapija jest błędem? Podobno nazwisko jest pochodzenia litewskiego, ale co do tego zdania także są podzielone. | |
| Na podobne pytania odpowiadaliśmy w poradni już wielokrotnie i obszernie, dlatego tym razem będę wstrzemięźliwa, odsyłając do naszego archiwum. Nie miejsce tu na wypowiadanie się o etymologii tego nazwiska, niewątpliwie jednak wygląda ono na odmienne. Jako zakończone na -a wpisuje się w odmianę żeńską (jak żmija). Liczbę mnogą tworzy się i nie jest niepoprawna, wręcz przeciwnie: wydawnictwa poprawnościowe za niepoprawne uznają połączenia typu !Maria i Jan Sapija. Formy odmiany tego nazwiska są następujące: M. Sapija, DMs. Sapii, CB. Sapiję, N. Sapiją; lm. M. Sapiowie, DB. Sapijów, C. Sapijom, N. Sapijami, Ms. Sapijach. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2009-03-11 |
| Czy powinno być w Wieszowej czy w Wieszowie? Mieszkańcy używają formy Wieszowie. | |
| Nazwa jest analogiczna do takich, jak Częstochowa, Włoszczowa. Myślę, że warto zaufać mieszkańcom. Katarzyna Wyrwas | |