| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-03-03 |
| Chciałbym się dowiedzieć, jak należy odmieniać nazwy miast szwedzkich kończące się na -stad, np. Halmstad, Kristianstad, Karlstad itp. Nie ma ich w słownikach, nawet w Słowniku nazw własnych PWN. Czy odmienia się je tak, jak Kapsztad, czy może są nieodmienne? | |
| Analogia do nazwy Kapsztad jest zasadna, można też podać nazwy innych miast, które odmieniają się według tego samego wzoru: Dortmund, Hanower oraz Sztokholm. W takim razie: D. Halmstadu, Kristianstadu, Karlstadu, Ms. Halmstadzie, Kristianstadzie, Karlstadzie (z pozostałymi przypadkami gramatycznymi nie powinno być problemu). Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-03-03 |
| Moje pytanie dotyczy interpunkcji. Ostatnio spotkałam się z takim oto zapisem: Marcin, Mikołaj Szymański. Osoba ta posługuje się pierwszym imieniem natomiast drugie zostało mu nadane na cześć ojca (tradycja rodzinna). Marcin upiera się, ze widział już taki zapis, jakże oryginalny, i postanowił tak też podpisywać się. Nie potrafię zrozumieć ani sensu (przecież znaki interpunkcyjne takowy mają!) ani pobudek, z jakich należałoby używać przecinka, pomiędzy imionami. Czy znane są Państwu podobne zapisy? Z pozdrowieniami - Michalina | |
| Zgadzam się z Panią, i w ogólności, i w szczegółach. Podkreślam zwłaszcza taki szczegół, że znaki interpunkcyjne mają znaczenie (albo przynajmniej mogą na nie wpływać). W związku z tym uznamy, że zapis Marcin, Mikołaj Szamański informuje nas o dwu osobach o tym samym nazwisku. Jeśli ktoś używa dwu lub więcej imion, zapisuje je bez przecinka, zasady tej chyba nikt dotąd nie kwestionował. Przykłady można mnożyć: Krzysztof Kamil Baczyński, Henryk Mikołaj Górecki itd. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-03-03 |
| Jaka jest poprawna polska pisownia miasta Göteborga: Göteborg, Goeteborg, Goeteborg? | |
| Najlepiej pisać Göteborg, zapis znaku ö nie powinien już dziś stanowić problemu, nawet gdy publikujemy w Internecie. Można zaakceptować spolszczenie Goeteborg. Forma Goeteborg jest dość pospolita w tekstach internetowych, można (trzeba?) ją w takim razie akceptować, lecz świadomi użytkownicy polszczyzny nie powinni jej upowszechniać. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-03-03 |
| Dlaczego właściwie nazwa Lund jest nieodmienna? Co o tym decyduje? | |
| Problemem jest rodzaj gramatyczny nazw własnych w języku polskim. Rodzaj obcej nazwie miejscowej możemy przypisać na podstawie dwu kryteriów: 1) zakończenia, 2) wyrazu o znaczeniu ogólniejszym, a w tym przypadku jest to wyraz miasto - rodzaju nijakiego. Jeśli jest ten Lund, nie ma przeszkód by nazwę odmieniać, bo wzór odmiany ustalimy bez problemu. Jeśli jednak użyjemy tej nazwy w rodzaju nijakim: to (miasto) Lund, będziemy zmuszeni odstąpić od odmiany, bo nie znajdziemy odpowiedniego wzorca. Wynika stąd, że nazwa Lund może być odmieniana (D. Lundu, Ms. Lundzie). Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-27 |
| Jak odmienić nazwisko, które w mianowniku brzmi Spendel? Piszę podanie do Pana Spendla czy Spendela? | |
| Zaakceptować należy obie formy, ale skoro jest to nazwisko Polaka, pierwszeństwo należy dać formie Spendla. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-21 |
| Jak brzmi poprawna forma miejscowości Słonim w zdaniu: Mieszkam w ................ ? | |
| Nazwa tej miejscowości jest podobna w zakończeniu do nazwy Chocim, więc analogicznie odmieniać się będzie: D. Słonimia, C. Słonimiowi, B. Słonim, N. Słonimiem, Ms. Słonimiu. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-06 |
| Jak brzmi w dopełniaczu lp. nazwisko Czachór noszone przez mężczyznę? Czy nie odmienia się ono jak pospolite upiór? | |
| Nie jest to nazwisko o formie identycznej z rzeczownikiem pospolitym, a w takim razie lepiej w odmianie odstąpić od oboczności (DB. Czachóra, C. Czachórowi, N. Czachórem, Ms. Czachórze). Jednak odmianę analogiczną do podobnie zakończonych rzeczowników pospolitych (DB. Czachora itd.) należy uznać za akceptowalny wariant fleksyjny. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-06 |
| W jaki sposób należy odmieniać szwedzkie imię męskie Ola? | |
| W liczbie pojedynczej tak samo jak nasze zdrobnienie imienia Aleksandra: DCMs. Oli, B. Olę, N. Olą. W liczbie mnogiej natomiast: M. Olowie, DB. Olów, C. Olom, N. Olami, Ms. Olach. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-01 |
| W XVII wieku istniało na obszarze pn.-zach. Polski i pn.-wsch. Niemiec państwo, którego władcy tytułowali się książętami pomorskimi. Obszar, nad którym władali zamieszkany był w średniowieczu przez plemiona słowiańskie, dlatego w literaturze historycznej miasta na tym obszarze (a obecnie znajdujące się na terenie Niemiec) mają nomenklaturę polską, np. Wołogoszcz czy Bardo. Pytanie, czy obecnie, mówiąc o tychże, powinno się nazywać te miasta formą historyczną, czy też stosować nazewnictwo niemieckie: Wolgast i Barth, a jeśli obie formy są poprawne, to która z nich jest bardziej właściwa? Dodatkowo, jeśli byłaby to forma niemiecka, to w jaki sposób owe miejscowości odmieniałyby się po polsku (dotyczy zwłaszcza formy Barth)? | |
| Wspomniane miejscowości mają utrwalone polskie nazwy, toteż należy ich używać jako podstawowych. Nazwami niemieckimi można natomiast posłużyć się w kontekście historycznym, w odniesieniu do okresu, gdy ziemie te znajdowały się na terytorium niemieckim. Ciekawym przykładem są tu powieści Marka Krajewskiego, np. Widma w mieście Breslau. Trzeba podkreślić, że można stosować obie nazwy, polską i niemiecką. Jest to kwestia praktyczna, a więc wymaga dużej sprawności stylistycznej. W razie wątpliwości lepiej użyć form spolszczonych. Odmiana ma bezpośredni związek z wymową: Wolgast, Barth [wym. bart]: D. Wolgastu, Barthu, Ms. Wolgaście, Barcie. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-01 |
| Od jakiego imienia pochodzi zdrobnienie Madej? | |
| Madej to najprawdopodobniej forma pochodna od Mateusz (stąd też pochodzi imię Maciej). Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-01 |
| Czy można spolszczać popularne nazwy własne (imiona, nazwiska, nazwy ulic etc.)? | |
| Można, a czasem należy, dużo jednak zależy od rodzaju nazwy. Nazwisk i imion osób żyjących współcześnie nie polszczymy. Używamy jednak spolszczonych form nazw osób znanych od dawna, np. William Szekspir, Jan Sebastian Bach. Użycie spolszczonych form imion i nazwisk osób żyjących współcześnie (np. Jerzy Bush, Mikołaj Sarkozy) zostanie odczytane jako przejaw indywidualności piszącego, jego przekory, czasem lekkiej ironii w stosunku do nazwanej osoby. Krótko mówiąc: formy takie są wyraźnie nacechowane stylistycznie. Nazwy ulic bywają polszczone, jeśli są używane często. Można pisać np. Fifth Avenue albo Piąta Aleja (bardziej po polsku by było al. Piąta, ale takiej formy jednak nie polecam). Inne nazwy geograficzne mogą mieć utrwalone formy spolszczone, np. miasta (Mediolan, Kolonia), regiony (Langwedocja, Toskania), rzeki (Dunaj, Tybr) itp. Konsekwentnie polszczymy nazwy państw, np. Mozambik, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca. Jan Grzenia | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2008-02-01 |
| Jaka jest poprawna forma: ku Wrocławiowi czy ku Wrocławiowi? | |
| Formę pierwszą podkreśla jako niepoprawną nawet edytor tekstu. Wrocław ma uzasadniona historycznie odmianę miękkotematową: D. Wrocławia, C. Wrocławiowi, B. Wrocławiem, MsW. Wrocławiu. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-12-30 |
| Jak utworzyć skrót od nazwy miasta Kędzierzyn-Koźle? | |
| Nie od każdej nazwy można utworzyć skrót. Taką nazwa jest Kędzierzyn-Koźle. Każda propozycja byłaby niewłaściwa. Romualda Piętkowa | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-27 |
| Czy można mówić w Ikei? | |
| Nazwa IKEA genetycznie jest skrótowcem głoskowym, który – jak dowiadujemy się z internetowego serwisu firmy (www.ikea.pl), a także ze Słownika skrótów i skrótowców J. Podrackiego – powstał z połączenia pierwszych liter imienia i nazwiska założyciela tego przedsiębiorstwa – Ingvara Kamprada – oraz nazw miejsc, w których dorastał: farmy Elmtaryd i parafii Agunnaryd. Jak widać, końcowe -a w tej nazwie nie jest wymienną końcówką odmiany, Polacy jednak podejmują próby „oswojenia” obcej nazwy poprzez jej „ufleksyjnienie”, czyli przypisanie jej do znanych sobie paradygmatów, deklinacji. Skoro zaś zakończenie owej nazwy brzmi podobnie jak rzeczowników idea, kamea, orchidea, to odmieniają IKEA odpowiednio jak wymienione rzeczowniki pospolite. Sądzę, że nie jest to zjawisko, które w polszczyźnie należałoby zganić. Odmiana tej nazwy już się upowszechniła i nie powoduje zakłóceń w komunikacji, nadal bowiem wiadomo, o jaką firmę idzie. Nazwę IKEA można też oczywiście pozostawić w formie nieodmienionej, zwłaszcza gdy jest zapisana wielkimi literami, ale myślę, że normą stało się już odmienianie. Formy odmiany można zapisywać jako zestawienie początkowych wielkich liter i końcówki połączonych łącznikiem (dywizem), np. IKE-i, sądzę jednak, że lepszym rozwiązaniem dla nazwy, która już się zleksykalizowała i nie jest chyba obecnie powszechnie uznawana za skrótowiec, byłoby przyjęcie zapisu z początkową tylko wielką literą, co wiązałoby się oczywiście z dopisywaniem odpowiednich końcówek odmiany bezpośrednio to „tematu”, czyli: M. Ikea, DCMs. Ikei, B. Ikeę, N. Ikeą. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-27 |
| Jaka jest poprawna wersja: Figlarnii czy Figlarni? Figlarnia to tylko nazwa firmy. | |
| Skoro Figlarnia, to w dopełniaczu lp. oczywiście Figlarni, przez jedno i. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-24 |
| Jak odmienia się nazwisko męskie Lara w piśmie urzędowym? | |
| Nazwisko to odmieniać należy według deklinacji żeńskiej, podobnie jak rzeczowniki typu kara, gitara: M. Jan Lara, D. Jana Lary, C. Janowi Larze, B. Jana Larę, N. Janem Larą, Ms. Janie Larze. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-17 |
| Chciałabym dowiedzieć się, jak prawidłowo powinna wyglądać odmiana nazwiska Jastrząb? Zauważyłam, że szczególnie urzędnicy mają z tym problem, jak odmienić nazwisko to w liczbie mnogiej? | |
| Polskie nazwiska męskie zakończone na -ąb, -eł, -oł, takie jak Jastrząb, Gołąb, Jarząb, Dąb, Kozieł, Kozioł, Kocioł itp. mogą odmieniać się w dwojaki sposób. Możemy je odmieniać tak samo, jak analogiczne rzeczowniki pospolite (gołąb, jastrząb, jarząb, dąb, kozieł, kozioł, kocioł), a więc: Jastrzębia, Jastrzębiowi, Gołębia, Gołębiowi, Jarzęba, Jarzębowi, Kozła, Kozłowi, Kotła, Kotłowi (nazwiska jednosylabowe odmieniamy jednak wyłącznie bez oboczności, czyli np. Dąb – Dąba, Dąbowi). W starannej polszczyźnie natomiast – i taki sposób polecam – przyjęto formy odmiany bez oboczności głoskowych, a zatem odmieniać należałoby: Gołębia, Gołębiowi, Jarzęba, Jarzębowi, Jarzębowi, Kozieła, Koziełowi, Kozioła, Koziołowi, Kocioła, Kociołowi. Na koniec tego wywodu podaję formy interesującego Panią nazwiska: lp. M. Jastrząb, DB. Jastrząba / Jastrzębia, C. Jastrząbowi / Jastrzębiowi, N. Jastrząbem / Jastrzębiem, Ms. Jastrząbie / Jastrzębiu; lm. M. Jastrząbowie / Jastrzębiowie, DB. Jastrząbów / Jastrzębiów, C. Jastrząbom / Jastrzębiom, N. Jastrząbami / Jastrzębiami, Ms. Jastrząbach / Jastrzębiach. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-14 |
| Jak odmienić przez przypadki w l.mn. wyraz Amerykanin? | |
| Rzeczownik Amerykanin w lp. ma następujące formy odmiany: DB. Amerykanina, C. Amerykaninowi, N. Amerykaninem, Ms. Amerykaninie, a w lm. M. Amerykanie, DB. Amerykanów, C. Amerykanom, N. Amerykanami, Ms. Amerykanach. Katarzyna Wyrwas | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-13 |
| Czy nazwę Papua-Nowa Gwinea (taki zapis tylko spotkałam w słownikach) można pisać również bez łącznika? Jeśli tak, to jak uzasadnić tę rozbieżność? AR | |
| Dopiero od 1975 r. Papua (południowo-wschodnia część Nowej Gwinei) wchodzi w skład państwa Papua-Nowa Gwinea. Łącznik w wyrazach złożonych stosujemy wówczas, gdy pokazujemy równorzędność obu członów nazwy. Dla przykładu: Bielsko-Biała to miasto, które składa się z dwu niezależnych, odrębnych wcześniej miejscowości. Podobnie jest w przypadku, o którym jest mowa w pytaniu, więc stosuje się wyłącznie zapis z łącznikiem. Aldona Skudrzyk | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2006-01-13 |
| Jaki jest dopełniacz l.poj. perskiego bądź arabskiego imienia żeńskiego zakończonego na -ajja, np. Rukajja? | |
| Imię to można odmieniać jak bardziej nam znane Maja, zachowując jednak temat z podwojonym j: M. Rukajja, DCMs. Rukajji, BN. Rukajją, W. Rukajjo! Katarzyna Wyrwas | |