| Znaczenie | 2007-06-27 |
| Zwracam się z uprzejmą prośbą o podanie znaczenia słów umowa pod nadzorem i umowa pod kierownictwem. Proszę również o podanie cech wspólnych i różnic między słowami pod nadzorem i pod kierownictwem. | |
| Nadzór według Słownika współczesnego języka polskiego pod red. Bogusława Dunaja (Warszawa 1996) to ‘sprawowanie kontroli, pilnowanie ludzi bądź rzeczy’ lub w znaczeniu drugim: ‘urząd, jednostka organizacyjna nadzorujące kogoś lub coś’, a nadzorować to ‘pilnować kogoś lub coś, mieć nadzór nad kimś lub czymś, doglądać, pilnować czegoś’, natomiast kierownictwo to ‘kierowanie, zarządzanie czymś’, a także: ‘grupa osób zarządzających przedsiębiorstwem, instytucją, organizacją; zarząd, dyrekcja, zwierzchnictwo’. Z kolei kierować to ‘zarządzać czymś, kimś, przewodniczyć czemuś, komuś, rządzić czymś, kimś, stać na czele czegoś’. Inna jest więc funkcja podmiotu wobec przedmiotu, którego czynność dotyczy. W przypadku nadzoru jest to poddawanie ocenie działalności przedmiotu, w przypadku kierownictwa zaś podkreślony jest element aktywności podmiotu wobec przedmiotu, jego integrację z grupą i udział w danym procesie i jego przebiegu. W przypadku nadzoru można by także mniemać, że wykonawca czynności jest poza czymś, co nadzoruje, nie należy do danego zbioru. Takiej interpretacji przeczy jednak definicja słowa zawarta w Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. Stanisława Dubisza (Warszawa 2003), w którym nadzór to ‘komórka organizacyjna (zakładu, urzędu) nadzorująca kogoś lub coś, personel nadzorujący, także pomieszczenie, siedziba’. Inny słownik języka polskiego pod red. Mirosława Bańki (Warszawa 2000) podkreśla z kolei w definicji słowa nadzór posiadane uprawnienia podmiotu do wykonywania danej czynności – ‘nadzór nad jakąś osobą, instytucją lub jej pracą to pilnowanie lub kontrolowanie jej przez uprawnioną do tego osobę lub instytucję’. Taki wymóg nie musi być spełniony wobec kierownictwa, są to bowiem ‘ludzie stojący na czele jakiejś instytucji lub organizacji’. Co do połączeń umowa pod nadzorem lub umowa pod kierownictwem, odnosić mogą się one zarówno do znaczenia odczasownikowego, jak i do grupy ludzi. Różnica wynikać może więc z określonych funkcji, jak i ze statutu grupy nadrzędnej, analogicznie do podanych powyżej definicji. Maria Czempka | |
| Znaczenie | 2007-06-27 |
| Czy wyrażanie własnych myśli, sądów, opinii odnośnie czyichś wypowiedzi można nazwać ustosunkowywaniem się do wypowiedzi? | |
| Ustosunkować się to znaczy przyjąć określoną postawę, określone stanowisko wobec kogoś lub czegoś, określić, wyrazić swój stosunek do kogoś, do czegoś. Można zatem ustosunkować się do kogoś przyjaźnie, serdecznie, życzliwie, można także do kogoś lub do czegoś ustosunkować się krytycznie, negatywnie, nieprzychylnie, wrogo. Można również ustosunkowywać się do czegoś, np. do referatu, do czyjegoś wystąpienia (zob. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Katarzyna Wyrwas | |
| Znaczenie | 2007-06-27 |
| Czy określenie wkrótce po wojnie jest poprawne, jeśli chodzi o lata 1945-1950? | |
| Słowo wkrótce ma znaczenie ‘niebawem, w niedługim czasie po czymś’, dlatego sformułowanie wkrótce po wojnie jest poprawne. Trzeba jednocześnie pamiętać, że jest to zwrot nieprecyzyjny (zwłaszcza, że nie precyzujemy, o którą wojnę chodzi) i każdy odbiorca może inaczej wyznaczyć cezurę lat określaną mianem wkrótce po wojnie. Alicja Podstolec | |
| Znaczenie | 2007-06-27 |
| Co oznacza słowo piar i tworzenie dobrego piaru? | |
| *Piar to głoskowa realizacja skrótu słów public relations (PR – pewnie po polsku wymawialibyśmy te głoski jako [pe-er], ale przyjęła się wymowa tego skrótu przy użyciu dźwięków angielskich, stąd [pi-ar]). Public relations to zwrot, który tłumaczy się jako kreowanie pozytywnego wizerunku osoby, firmy czy instytucji i dbanie o tenże wizerunek. A zatem tworzenie dobrego *piaru to tworzenie pozytywnego obrazu osoby, firmy w oczach społeczeństwa. Katarzyna Sujkowska-Sobisz | |
| Znaczenie | 2007-06-26 |
| Czy poprawny jest zwrot posiadać doświadczenie? Osobiście wolę mieć doświadczenie. | |
| Niewątpliwie sformułowaniem poprawnym jest mieć doświadczenie, wyraz posiadać znaczy bowiem ‘mieć coś na własność, być właścicielem czegoś’ (Nowy słownik poprawnej polszczyzny) i używa się go w odniesieniu do rzeczy materialnych o znacznej wartości. Ewa Biłas-Pleszak | |
| Znaczenie | 2007-06-22 |
| Czy poprawne jest określenie kserować na czynność polegającą na wykonanie kopii na kserografie? Czy nie powinno się mówić kopiować? | |
| Oba słowa kserować i kopiować dobrze służą określaniu czynności powielania. Pierwszy akcentuje narzędzie, za pomocą którego się ją wykonuje, drugie zaś - cel, w jakim się czynność wykonuje. Porównajmy inne czasowniki, które powstały w oparciu o nazwę narzędzia: szydełkować, faksować, telefonować. Iwona Loewe | |
| Znaczenie | 2007-06-21 |
| Kochanowski we fraszce Na zdrowie pisze: „Bo dobre mienie...” . Co oznacza słowo mienie? | |
| „Bo dobre mienie...” - tak w swojej fraszce pisze Jan Kochanowski. Współcześnie powiedzielibyśmy trochę inaczej, mianowicie tak: „Bo majątek, fortuna...” . W Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego czytamy: mienie - ogół rzeczy materialnych będących czyjąś własnością, majątek ruchomy i nieruchomy, dobytek (...); mienie - sława, reputacja, opinia. Jeszcze w tej samej definicji pojawia się wyjaśnienie szczególnie interesującego nas w tym momencie związku frazeologicznego: dobre mienie - posiadanie majątku, dostatek, dobrobyt, zamożność, majątek, fortuna. Na potwierdzenie, że Jan Kochanowski miał na myśli majątek, warto przywołać jeszcze jedną definicję: mienie - sytuacja życiowa, położenie, majątek, stan posiadania (por. Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego pod red. M. Kucały, Kraków 1998, s. 465). Wszystkie powyższe definicje potwierdzają, że Jan Kochanowski, pisząc fraszkę Na zdrowie, chciał powiedzieć, że majątek dobry jest, ale tylko wówczas, gdy zdrowie dopisuje. Grzegorz Mroczek | |
| Znaczenie | 2007-06-21 |
| Bardzo proszę o podanie znaczenia wyrażenia czarty miedziane. | |
| Określenie czarty miedziane pojawia się w Kronice, to jest Historii świata… Marcina Bielskiego z połowy XVI wieku (M. Bielski, Kronika, to jest Historia świata na sześć wieków a cztery monarchie rozdzielona z rozmaitych historyków tak w wiernym piśmie krześcijańskim, żydowskim jako i pogańskim wybierana i na polski język wypisana dostateczniej niż pierwej z przydaniem wiele rzeczy nowych, od początku świata do tego roku, który się pisze 1564 z figurami ochędożnymi i własnymi, Kraków 1564). W dziele tym czytamy: „Aż potym przyjechał do Kalkutu, o którym pisze, iż tam ludzie bałwochwalcy, mało krześcijan, ich król nie je mięsa, a czarty miedziane chwali, mając za to, iż Bóg z niskimi rzeczami a podłymi nie chce się obierać, tylko w niebie rozkazuje, a tu na ziemi czartom wszytkie sprawy poruczył” (karta 459). Powyższy cytat pozwala sądzić, że nazwa czarty miedziane odnosi się zapewne do bóstw, czczonych przede wszystkim w religiach orientalnych dla kultury chrześcijańskiej Polski (doby średniowiecza i renesansu), a wizualizowanych i uosabianych w postaci miedzianych posągów. Katarzyna Wyrwas i Joanna Przyklenk | |
| Znaczenie | 2007-06-21 |
| Czy można użyć wyrażenia błąd lingwistyczny w znaczeniu błąd językowy? | |
| W istocie lingwistyczny i językowy to synonimy. Jednak ta bliskość znaczeniowa nie wystarcza, gdy chodzi o łączliwość tych wyrazów. Ważne jest bowiem utrwalone tradycją użycie (uzus). Proponowane połączenie jest sztuczne, ma znamiona pozornego unaukowienia. Nie zalecam. Odradzam. Aldona Skudrzyk | |