| Składnia | 2014-11-08 |
| Mając na myśli dyskusję z kimś / o czymś, używamy zwrotu polemika z czymś / kimś. Czy poprawne jest natomiast (usłyszane przeze mnie w szkole) sformułowanie: polemika względem czegoś (np. utworu)? Bardzo mnie to zaciekawiło. Według mnie jest to błędne połączenie, chciałabym jednak uzyskać fachową odpowiedź. | |
| Słowniki odnotowują jedynie połączenie polemika z kimś, czymś, a także polemizować z kimś, czymś. Można też powiedzieć, że wymiana zdań była polemiką na temat czegoś / jakiś, ale nie ma zwyczaju używać tu wyrażenia względem. Intuicja językowa Pani nie zawiodła. Pozdrawiam Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2014-11-08 |
| Czy poprawne są formy na pierwszym i drugim piętrach, w pierwszym i drugim miesiącach, w pierwszym i drugim kwartałach? | |
| Poprawne formy to: na pierwszym i drugim piętrze, w pierwszym i drugim miesiącu, w pierwszym i drugim kwartale. Używając form liczby pojedynczej piętrze, miesiącu, kwartale, zakładamy, iż odbiorca domyśli się, że celowo pominęliśmy te rzeczowniki, aby uniknąć nieakceptowanego stylistycznie powtórzenia. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2014-10-10 |
| Mamy w szkole problem: Należy nabrać powietrze czy nabrać powietrza? | |
| To, w jakiej formie w zdaniu wystąpi rzeczownik (tu: powietrze), zależy od tego, jakie wymagania ma czasownik (tu: nabrać). Czasownik nabrać w podanym przykładzie ma znaczenie «głęboko odetchnąć, wciągnąć w płuca powietrze» i wymaga, aby towarzyszący mu rzeczownik przybrał formę dopełniacza: nabrać powietrza. Podobnie jest w przypadku nabierania innych substancji: nabrać wody, zupy, sosu, siana, cukru, ale także w różnorakich „niesubstancjalnych” kontekstach: nabrać sił, odwagi, pewności, przekonania, znaczenia, barwy, blasku, mocy, wartości, ogłady, prędkości. Wątpliwości te ostatecznie rozwiewa np. „Uniwersalny słownik języka polskiego” pod red. S. Dubisza. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2013-12-29 |
| Który z poniższych zwrotów jest poprawny: Prosi się o poinformowanie Urzędu czy Prosi się o poinformowanie Urząd? | |
| Oba przytoczone fragmenty zdań mogą okazać się poprawnie skonstruowane w zależności od tego, co dokładnie chciałby wyrazić mówiący (piszący). Jeśli w zamyśle nadawcy podmiotem poinformowanym ma być urząd, to poprawne gramatycznie i precyzyjne znaczeniowo jest zdanie pierwsze zbudowane na schemacie ktoś (po)informuje kogoś / coś (np. Jan (po)informuje Marię / urząd – z rzeczownikiem Jan w formie mianownika i rzeczownikiem Maria / urząd w bierniku). Jeśli czynność informowania nie jest wyrażona czasownikiem w formie osobowej, tylko rzeczownikiem odczasownikowym (tu: poinformowanie), to drugi składnik przybiera formę dopełniacza (np. Proszę o poinformowanie Marii / urzędu). Jeżeli natomiast nadawca prosi urząd o to, by ten poinformował kogoś o czymś, to zdanie to jest zbudowane na schemacie właściwym czasownikowi prosić: ktoś prosi kogoś / coś o coś, a więc w tym przypadku Jan (ktoś) prosi Marię (kogoś) / urząd (coś) o poinformowanie (o coś). Myślę, że w pytaniu idzie jednak o pierwszą z omówionych sytuacji. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2013-10-31 |
| Od wielu lat mieszkam w pobliżu Bielska-Białej i często to miasto odwiedzam, ale wciąż mam problem z mówieniem o nim. Nie wiem, czy mówić: widzę piękną Bielsko-Białą czy widzę piękne Bielsko-Białą? Czy mówić: Bielsko-Biała była ośrodkiem włókienniczym czy Bielsko-Biała było ośrodkiem włókienniczym? Nie wiem, z którym członem nazwy tego miasta łączyć przymiotniki i czasowniki. | |
| Słownik nazw geograficznych Jana Grzeni jednoznacznie wskazuje rodzaj tej nazwy jako nijaki, dlatego też poprawne są połączenia z przymiotnikami i czasownikami, takie jak widzę piękne Bielsko-Białą, Bielsko-Biała było ośrodkiem włókienniczym. Katarzyna Wyrwas | |
| Składnia | 2012-06-28 |
| Czy dopuszczalna jest konstrukcja opłaty naliczone W fakturach (zamiast NA fakturach)? | |
| Powinno być opłaty naliczone na fakturach. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2012-06-28 |
| Zastanawia mnie kwestia użycia podmiotu w odpowiednim przypadku w zdaniu Napisz, czego przybyło w Twojej szafie bądź Napisz, co przybyło w Twojej szafie. Intuicyjnie wydaje mi się, że odpowiednią formą jest czego, niemniej nie mogę znaleźć nigdzie odpowiedniego uzasadnienia - poza analogią do czasownika ubywać, gdzie na pewno poprawną formą jest Napisz, czego ubyło, na pewno nie Napisz, co ubyło. Czy mogę prosić o pomoc w rozwikłaniu tej zagadki? | |
| Czasownik przybywać w znaczeniu ‘powiększać jakiś zbiór’ rządzi dopełniaczem swojego podmiotu, zatem wszystkie m.in. zaimki, które występują w miejscu tego podmiotu, powinny również mieć postać dopełniacza. W związku z tym przywołane zdanie powinno mieć brzmienie: Napisz, czego przybyło w Twojej szafie, z zaimkiem co w drugim przypadku. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2012-06-28 |
| Jak poprawnie należy napisać/powiedzieć: Syn podał się do matki czy Syn podał się na matkę? Dlaczego jedna z tych form jest poprawna, a druga nie? Przyznam, że optuję za pierwszą wersją. | |
| Właściwie obie wersje należałoby uznać za poprawne, choć nieco zróżnicowane pod względem obszaru występowania. Do takich wniosków prowadzi analiza zapisów w dwóch słownikach gwarowych. W pierwszym z nich – Małym słowniku gwar polskich pod red. J. Wronicz (Kraków 2010) – w artykule dotyczącym czasownika podać się w znaczeniu ‘odziedziczyć po kimś jakieś cechy’ mamy taki przykład użycia A ona no to tak sie podała do mnie, można powiedzieć. Słownik notuje ponadto przymiotnik podany z następującą ilustracją materiałową: Wszyski dzieci sóm dó mie podane. Oba wyrazy, jak podają autorzy, są w użyciu na terenie Śląska i Małopolski. Drugi ze słowników – Mały słownik gwary Górnego Śląska napisany przez Bożenę Cząstkę-Szymon, Jerzego Ludwiga i Helenę Synowiec (Katowice 2000) – opisuje jednostkę podany na kogoś (‘podobny do kogoś’) i opatruje ją cytatem: Łóna jest cołkiym podano na swoja matka. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2012-02-20 |
| Uprzejmie proszę o odpowiedź na pytanie dotyczące prawidłowego szyku wyrazów. Czy chcąc podkreślić to, że jakiś budynek znajduje się bardzo blisko np. innego budynku, powinienem napisać Dom oddalony jest ZALEDWIE O 100 metrów od kościoła czy Dom oddalony jest O ZALEDWIE 100 metrów od kościoła? | |
| Zgodnie z wytycznymi wydawnictw poprawnościowych nie powinno się rozdzielać partykułą (a taką częścią mowy jest w cytowanych zdaniach zaledwie) przyimka i zależnego od niego wyrazu, a zatem, by nie narazić się na zarzut uchybienia normom słownikowym, powinien Pan napisać: Dom oddalony jest zaledwie o 100 metrów od kościoła. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2012-01-10 |
| Czy można powiedzieć trwał nabór na pracowników sezonowych czy może trwał nabór pracowników sezonowych? | |
| Powiemy nabór kogoś/czegoś, mając na myśli konkretne osoby/obiekty zgłaszane do jakiegoś projektu, np. nabór pracowników, nabór wniosków; ale jeśli będziemy myśleć o samym projekcie/wydarzeniu/przedsięwzięciu/celu/stanowisku, użyjemy konstrukcji nabór na coś/na kogoś lub nabór do czegoś np. nabór na studia, nabór do wojska, nabór na stanowisko. W Pani przykładzie raczej użylibyśmy konstrukcji nabór pracowników sezonowych, ale ponieważ pracownik sezonowy to poniekąd też nazwa stanowiska, nie potępiałabym również konstrukcji nabór na pracowników sezonowych, dając jednak mimo wszytko pierwszeństwo poprzedniemu połączeniu. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2012-01-10 |
| Czy poprawne jest zdanie, które usłyszałem na filmie: Chodzi w końcu o dobro firmy, może na wszelki wypadek, nie zaszkodzi jej sprawdzić. Jej - osobę, która nie budzi zaufania. Czy nie powinno być: ją sprawdzić? | |
| Zacytowana konstrukcja jest zgodna z normą, ale przyjmuje się, że jeśli w zdaniu dopełnienie nie zależy bezpośrednio od zaprzeczonego czasownika, możliwe jest także zostawienie go w bierniku (choć gdyby ten warunek nie był spełniony, postawić by je trzeba w dopełniaczu). A zatem tak jak akceptuje się połączenia nie sposób przeczytać całą książkę, tak za dobre uznać trzeba połączenie nie zaszkodzi ją sprawdzić. I jeśli mam być szczera, ja właśnie tego ostatniego połączenia bym użyła, dokładnie tak, jak Pan sugeruje. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-12-20 |
| Która forma jest poprawna: zawiadamiamy o uroczystości naszych zaślubin, które odbędą się... (bo: zaślubiny) czy która odbędzie się... (bo: uroczystość)? | |
| Obie formy da się obronić (obie są poprawne składniowo i fleksyjnie), ale zdecydowanie zgrabniej brzmi wersja zawiadamiamy o uroczystości naszych zaślubin, która odbędzie się. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-12-17 |
| Chciałam zapytać o to, czy poniższe zdanie (które jest notą o wydawcy książki umieszczoną na końcu publikacji) jest skonstruowane poprawnie (zastanawiam się czy czasownik tworzy powinien być w l. pojedynczej czy mnogiej): Wydawca, fundacja Akademia Sportu, współpracując z Europejskim Instytutem, Europejskim Instytutem Kultury, Akademią Dzieci i Akademią Młodzieży, od 2005 r. tworzy Klaster Filmowy, w ramach którego wydana jest niniejsza publikacja. | |
| Zdecydowanie czasownik powinien się tu znaleźć w liczbie pojedynczej, bo podmiot zdania głównego jest wyrażony właśnie taką liczbą (wydawca o nazwie Akademia Sportu). Fragment współpracując z Europejskim Instytutem, Europejskim Instytutem Kultury, Akademią Dzieci i Akademią Młodzieży to bezpodmiotowy równoważnik zdania i żadna jego część nie wpływa na liczbę orzeczenia zdania nadrzędnego. Wniosek: zdanie w przywołanym przez Panią brzmieniu jest poprawne. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-12-17 |
| Według Słownika poprawnej polszczyzny zaimek względny który może być poprzedzony tylko wyrażeniami przyimkowymi: za pomocą; na podstawie; na mocy; w braku; w razie. Zgodnie z tą zasadą poprawnie będzie tylko w którego ramach, tymczasem tego wyrażenia z zastosowaniem takiego właśnie szyku w zasadzie się nie spotyka... Proszę o podpowiedź: w którego ramach czy w ramach którego? | |
| Wyrażenie w ramach (czegoś) też możemy traktować jako złożony przyimek, a zatem będzie on się zachowywał w kontekście zaimka który wprowadzającego zdanie względne podobnie jak przywołane przez Panią konstrukcje przyimkowe, a zatem dobrze będzie w ramach którego. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-12-17 |
| Bardzo proszę o pomoc. W jakim przypadku powinno być nazwisko w zdaniu: Toczy się postępowanie o uznanie za zmarłą Jadwigę Kowalską czy Jadwigi Kowalskiej? Która forma jest właściwa Uznanie za zmarłą Annę czy uznanie za zmarłą Anny. | |
| Poprawna forma to Jadwigi Kowalskiej, gdyż w domyśle jest tu pytanie o dopełniacz (bo: uznanie kogo? czego?). Analogicznie w drugim przypadku – uznanie (za zmarłą) Anny. Maciej Trenczek | |
| Składnia | 2011-12-13 |
| Czy forma na warsztatach, na lekcji jest poprawna? Czy tylko podczas warsztatów, lekcji? | |
| Obie formy są poprawne. Przyimek na ma mnóstwo funkcji, m.in. łączy się z rzeczownikami oznaczającymi nazwy imprez lub wydarzeń, w których ktoś uczestniczy. A warsztaty i lekcje to właśnie wydarzenia, zatem bez obaw możemy w ich kontekście stosować ów przyimek. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-12-13 |
| Mam pytanie, czy można powiedzieć: Poczułem się skonfrontowany? Czy w ogóle istnieje określenie skonfrontowany. Jesli tak, to czy to słowo zawsze powinno w zdaniu mieć wyjaśnienie, co jest konfrontowane z czym, czy może ta treść mobłaby być w domyśle? Na przykład mówimy: Słuchałam wykładu mojego profesora. Poczułam się skonfrontowana, a może: Słuchałam wykładu mojego profesora na temat postaw studentów do nauki. Poczułam się skonfrontowana. Czy jednak takie zdanie powinno wyjaśniać, że Poczułam się skonfrontowana z postawami, które ja reprezentuję. | |
| Słowo skonfrontowany oczywiście istnieje i znaczy tyle, co porównany czy też zestawiony. Można posłużyć się stwierdzeniem poczułem się skonfrontowany, ale należy tu uważać. Odbiorca, słysząc pierwsze przywołane przez Panią zdania (Słuchałam wykładu mojego profesora. Poczułam się skonfrontowana), prawdopodobnie pomyśli, że nadawca nie wie, jakie jest znaczenie omawianego wyrazu (może chciał powiedzieć, że poczuł się skonfundowany i po prostu pomylił słowa?). Możliwe, że koleżanka, która razem z nami wysłuchała wykładu, zrozumie naszą intencję, ale nie jest to rzecz pewna. Tym bardziej kłopot będzie miał odbiorca nieznający całej sytuacji. Podobnie zresztą z drugim przykładem - Słuchałam wykładu mojego profesora na temat postaw studentów do nauki. Poczułam się skonfrontowana. Szersze przywołanie kontekstu daje nam większe szanse na to, że zostaniemy właściwie zrozumiani, ale wciąż istnieje ryzyko, że rozmówca nie będzie pewien, co chcieliśmy przekazać. Najbezpieczniej zatem nie rezygnować z dopełnienia i posługiwać się konstrukcją poczułem się skonfrontowany z kimś lub czymś. Jednak jest sytuacja, w której słowo skonfrontowany może być użyte bez wyraźnego określenia z kim lub z czym, a przy tym nie budzić tak dużych wątpliwości. Zostając przy zaproponowanej przez Panią tematyce, przykładem może być zdanie: Na wykładzie postawy studentów zostały skonfrontowane. Wówczas przekazujemy informację, że omawiane postawy zostały skonfrontowane ze sobą nawzajem. Takie użycie najczęściej pojawia się w języku prawniczym - Świadkowie zostali skonfrontowani. Daria Sitko | |
| Składnia | 2011-11-19 |
| Czy można rozpocząć zdanie od słowa oraz? Zgodnie z interpretacja „czy można zaczynać zdanie od ale? Czy można również zaczynać zdanie od a i i... (np. A tak poza tym to nie bądź na mnie zły)? Można zacząć od ale, można od i, od więc i od wielu innych wyrazów, o które czasem pytają nasi korespondenci. Wyrazy te na początku zdania są nawiązaniem do wcześniejszego tekstu, więc ich sensowne użycie zakłada, że wcześniejszy tekst istnieje. Jeśli kioskarzowi powie Pan Dzień dobry. Ale ja poproszę zapałki, to funkcja owego ale nie będzie jasna. Gdyby jednak kioskarz podał Panu gazetę zamiast zapałek, to Pańskie Ale ja poproszę zapałki byłoby jak najbardziej stosowne. Mirosław Bańko, PWN” – tak. Proszę o pomoc. | |
| Można zacząć zdanie od oraz, ale zdanie to musi mieć charakter dopowiedzenia, np. Kup ziemniaki, bułkę, masło... Oraz marchewkę. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-11-19 |
| Zgodnie z moim osądem poprawne sformułownia to na uniwersytecie, na uczelni tym czasem w mojej jednostce w dokumentach wewnetrznych używa się formy w uniwersytecie, w Uczelni (dla mnie to wskazuje na budynek, a nie na jednostę) - studiuje się na uniwersytecie, a nie w uniwersytecie. Ponieważ nie pochodzę z Krakowa, to nie mam pewności, czy nie obowiązują tu jakieś specyficzne zasady. | |
| Częstsze są połączenia pracować/ studiować na uniwersytecie i ... na uczelni, ale konstrukcje pracować/ studiować w uniwersytecie i ... w uczelni także są poprawne. Z moich obserwacji wynika, że właśnie one - używane rzadziej w języku ogólnym - są odbierane przez użytkowników jako bardziej dostojne, oficjalne i coraz częściej pojawiają się w różnego typu dokumentach. Wybór przyimka nie ma w tym wypadku uwarunkowań regionalnych. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-11-06 |
| Leczyć tocznia rumieniowatego czy toczeń rumieniowaty? | |
| Czasownik leczyć wymaga dopełnienia w bierniku, a biernik od toczeń rumieniowaty brzmi toczeń rumieniowaty (tak samo jak mianownik), zatem poprawnie będzie: leczyć toczeń rumieniowaty. Katarzyna Mazur | |